Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

150 TARiH HIRSIZLlI
Brotton, İtalyan Rönesans'ına iliş kin izahı nda, bu terimin "Avrup
a'nın kü ltü rel üstü nlüğüne ilişkin ikna edi ci bi r ef sane kurm ak
üzere icat edilip edilm ediği ni sorgular."5 Kuşkusuz , Rönesans'm çoğu
kez alg ılanm a tarzı budur. Histoire de France (1 855) ad lı eserinde,
tarih çi ·Michelet bu terimin "dü nyanın ve insanı n keşfi" anlamı na
geldiği ni yazar: "İ nsan kendini yeni den bulm uş tu" ve onun gözü n­
de bu olay Av rupa'dan çok Fransa' ya özgü ydü. Benzer bi r şekilde,
Burkhardt İsviçre'de, Pater de Oxford' da, "sı nırlı dem okrasi yi , ki ­
liseye karş ı kuş kuc uluğu, sanatın ve edebiyatın gücünü ve Av rup a
uygarlığının diğ er tüm uygarlı klar karşısındaki zaferi ni" kutlayan
Rönesans "ruhu" na ilişkin neredeyse milliyetçi fikirler geliştirdiler.6
Başka bir deyiş le, yerkü reni n geri kalanı ndaki Av rupa ha kimi yetini
meşrulaş tıran, "19. yü zyıl Av rup a emperyali zmini_temelden destekleyen"
olg u, Batı tarafı ndan kendine mal edilen Rönesans veya bizatihi
yeniden doğuşla bir likte, insanla ilişkilendirilen "hü ma nizm a" ydı.
Doğu'nun bu tü rden bir etkinliği gerçekleştirm eye muktedir olduğu
düşünülmü yordu. Bununla bi rlikte, Batı'd a Çin'e iliş kin genel
geçer görüşlerde bi r değiş im vardı. Önceden de eleşti rel yorum lar var
olm uş tu (söz gelimi Vico, Hume, Rousseau ve Dr. Joh nson'da) , am a
bu ülkeye giden Cizvit misyonerler Çin kurumları, ideoloj ileri ve tutumları
hakkında olumlu görüşler bildirdiler. Olum lu un sur, Çin' in
geri kalm ış , desp otik ve değişm eyen bir ülke old uğ u şeklindeki genel
g örüş , Sanayi Devrimi'nden sonra bü yü k ölçüde ortadan kalktı.
18. yü zyılda Avr up a, Çin sanatı ve sü slemesinden çok etkilenm iş ­
ti; am a Alman tarih çi Winckelm ann gerçek "güzellik ideali" ni n sadece
Grek sanat geleneği nde serg ilendiği, Çin sanatın ın çok daha aş a­
ğı ve durağan olduğunu savundu. Dilbilim ci Humbold t, bu dili dah a
aş ağı görü rken, şair Shelley Çin kurumlarının "durağan ve perişan"
olduğunu düşü ndü; Herder ulusal karakterleriyle alay etti; De Quincey
N uh nebiden kalm a olarak gördü; Hegel (bir "teokrati k despoti
zm " olduğunu düşü ndüğü) Çin'in dünya tarihi geliş iminin en alt
düzeyini temsil ettiğine inandı; Com te, Tocq ueville ve Mili , Çin'i aş a­
ğı, barbar veya durağan gördü ler.? Gobineau ve diğer Avrup alıların
çalışm alarında Si nofo bi adeta ırkçı renkler alı rken, filozof Lucien Le vy­
Bruh l "Ç in zi hniyeti ni kem ikleşmiş" olarak yorum ladı. B