Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

ASYALI DESP0Tl.AR VE TOPLUMLAR, TÜRKIYE'DE MI BAŞKA YERDE MI? 131
yani Osmanlı başkentinde Venedik' in ardınd an İtalyan kentlerinin
sahip olduğu ti caret im ti yazlarını eld e etm eye çalışacaktı.43 "Batı, yeni
kurulm akta olan ipekli ve pam uklu do kuma sanayileri için en azından
başlang ıçta, bizzat Osmanlı İmparatorluğu'ndan ya da Osm anlı
İm paratorluğu üzeri nd en sağlanan hammadd e kaynaklarına
muhtaçtı."44 1571 'deki İnebahtı Savaşı ve Atlas Okyanus u'nun deni
zci devletleri İngi ltere ve Ho llanda'nın 1580-90 yıllarınd an iti baren
Akd eniz'e to plarıyla girişi bir dönüm no ktası oluşturd u; bölg e
bu devletlerin yeni Levant şirketlerine açıld ı. Böylece Batı'd a ilk tutunan
im tiyazlı şirketler, Hindis tan ve ötesind en ço k Yakındoğu'yla
çalışan ve East Indi an Com pany'd en epey önce kurulan Levant şirketleri
oldu.
"1 6. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu dünya ti caretind e beli rleyici
bi r ro l oynuyord u. "45 İstanbul, Karad eniz ve Tuna ·lim anları arasınd
aki kuzey-güney ve Hindis tan' la Doğu aras ınd aki doğu-batı güzerga
hı nın kavşak no ktasıyd ı. Sadece Venedik ve Cenova' ya giden bir
Batı bağlantısı söz ko nus u deği ldi; 1400 do laylarından iti baren, Şark
mallarının Şam -Burs a-Akkerman-Lviv üzeri nd en Po lonya, Mosko va
ve Baltık ülkelerine ulaştığı dikey bir kuzey-güney ticaret yo lu da vardı;
bu yo l, Karo lenj dönem inde Avrupa ti caretinin artışına damgasını
vur an daha önceki Baltık-Yakındoğu güzergahını izliyordu.46 Yerel
ürünler, ipek ve halılar da dahi l "Ş ark malları" karşılığınd a Batı'd
an es as olarak yünlü kum aş (ve her zamanki gibi külçe altın) ithal
ediliyordu. Doğu'd an alınanlar sadece lüks mallar olmasa bile, ço ­
ğunlukla bu türd end i. Bazı Romalı ah lakçılar bu ürünler karşılığ ında
Doğu' ya verilen al tınların kaybı ko nus unda ço k endi şelenmi şlerdi.
Onlar Doğu'yu despotizmden ço k bu lüks ün anavatanı olarak görüyo
r ve bu mallara düşkünlüğün Roma as keri erd em leri ni fazlas ıyla
bo zd uğ unu düşünüyo rlard ı. Am a ticaret önemi ni ko rud u.
Ti caret işlemleri hem Avrupa hem de As ya'yı kapsıyord u. Venedi
k Batı Eg e ve İstanbul'd a üs tün hale gelirken, Ceno va'nın Doğu
Ege'yi feth edip iç deni z [Marmara] ci varında ko lo ni ler kurd uğu 1204 'e
geli ndiği nde, Bi zans'ın Karad eni z'd eki siyasi ve eko nomi k eg em enliği
yıkılmıştı. Türkiye daha so nra o bölg ed eki Latin ko lo ni leri ni ortadan
kaldırd ı ve hammadd e kaynaklarını bizzat denetlem ek yönün-