Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

156 TARiH HIASIZLIGI
Avrupa'da bu gelişmeler, "modern bilim"in gelişmesi de dahil,
büyük bir etkinlik patlamasına neden oldu. İtalyan Rönesans'ı genellikle
sanattaki gelişmelerle ilişkilendirilir, oysa bunlar bu dönemin
tek önemli başarısı değildi. "Bilim devrimi" veya "modern bilim"in
doğuşu adı verilen olgu da önemliydi. İnsanlık tarihine ilişkin
büyük eserlerden biri olan ve haklı olarak Gibbon'ın Decline
and Fail of the Roman Empire' ıyla [Roma İmparatorluğu'nun Gerileyişi
ve Çöküşü] karşılaştırılan Joseph Needham'ın Science and
Civilisation in China's ının arka planını da bu "modern bilim"in doğuşu
oluşturur. Elvin'in, "son" cilde (VII, Kısım 2) yazdığı girişte
belirttiği gibi, "Dünya kavrayışı dönüşüme uğradı;"ı4 bu dönüşüm
"matematik, bilim ve teknolojideki zaferleri, 1600 civarına dek Batı
Avrupa'dakilerden ender olarak aşağı, sıklıklaysa üstün olan bir Çin
kültürel evreninin ortaya çıkışı"yla gerçekleştirildi. Ne var ki bu durum,
Batı'ya olduğu kadar Doğu'ya katkısı da çoğu zaman temel
olmakla birlikte, "genelde bilim tarihinin kan dolaşımı içine" ancak
sınırlı bir şekilde dahil edilmiştir.
Needham, destansı boyutlarda bir araştırmada Çin biliminin gelişimini
belgelemek için elli yılını harcadı. Gelgelelim, ben onun Çin
bilimine ilişkin eserini değil, önceki ilerlemesine karşın, "modern
bilim"e ulaşan atılım olarak görülen şeyin Needham tarafından neden
Doğu'da değil de Batı'da gerçekleştiğinin açıklanması çabasını
yorumlamak istiyorum. Bu çelişkiye "Needham problemi" adı
verilmiştir. Bir dizi Batılı sosyal tarihçinin peşinden giderek, onun
açıklaması da bilimin gelişmesiyle burjuvazinin yükselişi ve kapitalizmin
büyümesi arasında yakın bir bağ olduğunu kabul eder.
Bu muazzam projenin başlangıcında Needham şöyle yazar: "ilk
sorumuz şuydu: Neden modern bilim Rönesans'ın ardından sadece
Batı Avrupa'da doğdu?"ıs Fakat "bir tren diğerini gizleyebilir. Çok
geçmeden bunun ardında daha da girift bir sorunun, yani 'Çin'in
[ ... ] önceki on dört yüzyıl boyunca neden Avrupa'dan daha başarılı'
olduğu sorusunun durduğunu fark ettik." İlk soru, Needham'ın
derlenmesi uzun yıllara yayılan "nihai" yorumlarında tekrar üzerinde
durduğu bir soruydu. Bu yorumlar, Avrupa'da 1600'den sonra
"modern bilime", yani deneysel yöntem ve uygulamalı matema-