Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

50 TARİH HIRSIZLIGI
ra yeniden merkezileşme döngülerine yol acan süredere odaklanmak, kuramsal
olarak daha verimli olabilir. Uzun vadeli bir bakış acısı, antik imparatorlukların
evrimsel rotalarında cou zaman sanıldıklarından cok daha dinamik
ve karmaşık olduklarını acıkca düsündürür. 55
Tacirler, Mezopotamya ve Orta Amerika gibi erken dönem kent
toplumlarında hem hükümet hem de kendileri açısından önemliydi.
Akkad kralları ülke dışına çıkan tüccarlar adına müdahalelerde bulunurken,
Aztekler arasında ticareti reddetmek bir saldırı gerekçesi
olarak görülürdü.56
Sorun, bu ekonomik kategorilerin birbiri açısından dışlayıcılığını
dayatma eğilimidir. Antik ekonomiyi, yeniden dağıtım hakimiyetinde
(ve bu anlamda modern değil) diye gören Polanyi'nin düşüncesi,
bir pazar işlemini andıran her şeyi azımsamaya yol açan temel
bir eğilime neden olur. Finley'in antik ekonomi araştırmasında olan
da budur; bu yöndeki çabasında Polanyi gibi o da pazara karşı soğuk
hislerin etkisi altındaydı. Bu, onların sosyalist ideolojilerinin ayrılmaz
bir parçasıydı. Polanyi'nin bir zamanlar oldukça hakim olan
alternatif görüşü artık fazla muteber değildir. Cartledge, Polanyi'nin
görüşünden belirgin biçimde uzaklaşırken, çömlekçiliği değilse bile
ticareti, en azından madenlerde (her yerde bulunur hale gelen demirde
daha az olsa da, bronz çağında olması gerektiği gibi) ticaretin önemini
kabul eder; ama Hasbroek'in ithalat çıkarıyla ticari çıkar arasında
yaptığı ayrımı kabul etmemiz gerektiğini ileri sürer. Bu ayrımlar
aslında birbirini dışlayıcı mıdır? Daha erken dönem toplumlarının
genelliğine gelince, tam tersine, Neolitik toplumların pazar değiş
tokuşunu ve ticareti dışladığına ilişkin elde hiçbir kanıtımız yok.
Gerçekten de, o tarzda yaşayan son toplumlarda, malların ve hizmetlerin
ille de "para" karşılığında olmasa bile değiş tokuşu büyük öneme
sahipti.57 Bugünkülerle aynı şekilde işlemeyen oldukça büyük pazarları
(pazaryerlerini) tasavvur etmek mümkünken, bunları arz ve
talep etkenlerinin baskılarından büsbütün yalıtılmış olarak görmek
güçtür. Aslı aranırsa, bu "neolitik" durum tipi üzerinde çalışırken,
bu mübadele değeri biçiminin bulunmasının gitgide güçleştiği
1980'lerin başında istiridye kabuğu parası değeriyle ölçülen bir top-