Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

ÇALINAN AŞK 327
etti. Solomon İbn Gabirol'ün (Süleyman bin Yahuda veya İbn Cebron,
y. 1021- y. 1057) İslami modellerden çok etkilenen yazılarında,
aşk şiiri kozmik sevginin, İsrail'le Tanrı arasındaki ayrıcalıklı ilişkiyi
de içinde barındırır. Zafrani, "ister dini ister dindışı nitelikte olsun,
mistik aşka mı yoksa mürit veya dost, yakın birine mi gönderme
yaptığını söylememiz mümkün olmayan müphem şiirler"den söz
eder. 3 8 Arap şiiri çoğu zaman dindışı, hatta erotikken, 39 Mağrip'teki
Yahudi şiiri, dindışı yönü bulunmasına karşın özünde daima dinseldi.
Büyük Yahudi filozof İbn Meymun, şiir kullanımını şiddetle
kınadı. Seküler nazım, özellikle de cariyelerce söylenen ve beraberinde
şarap da içilen şarkı, hiçbir zaman saygın bir tür olmadı.40
Avrupa Hıristiyanlığının bazı kollarında, aynı ad verilse bile aşkın
bu iki biçimi birçok bağlamda birbiriyle taban tabana zıttır. Roma
Katolik Kilisesi'nde rahiplere evlilik içi aşk (kuşkusuz evlilik dışı cinsel
ilişki de) yasaktır, oysa rahiplerin Tanrı'ya duyulan karşılıklı aşkın
yanı sıra, tüm insanlıkla ve hatta Tanrı'nın tüm yaratıklarıyla ebedi
dostluğa (kardeşlik) girmeleri emredilir. Ne var ki, Katolikliğin gerek
erkek gerekse kadınların bekar kalmasına yüklediği ahlaki erdemin
tamamen dışında, aşk hakkında kuşkular veya nitelemeler -evlilik
içi aşkta bile- Adem ile Havva öyküsünde görüldüğü gibi Hıristiyan
inançlarının bir parçasıdır ve İsa ile havarisi Pavlus'un sözlerinde
somutlaşmaktadır. Bu karşıtlık, Hıristiyan dininin düalist versiyonlarında,
bu dünyayla öteki dünya, yani bir yanda kötü ve dünyevi
olanla öte yanda iyi ve ruhani olan arasında keskin bir çizgi çizilen
Manici görüşe yaklaşılarak özellikle belirginleşir. 12. yüzyılda
Kathar'lar arasında "kusursuz" olmak için -hepsi de bunu amaçlamak
zorundaydı- ruhani olana, Tanrı'ya, dini yaşama karşıt bulunan
bu dünyanın kışkırtıcılıklarından biri olarak cinsel aşktan vazgeçilmesi
gerekiyordu. Bunun sonucunda, dünyayı, teni ve şeytanı
reddettiler. Bu vazgeçiş yolu, Hıristiyan laikliğini bile etkiledi. Yaşamının
sonlarına doğru, Tolstoy'un yeni sevgi dini onu ailesini terk
etmeye ve karısı ve on üç çocuğu da dahil olmak üzere, dünyevi bağlarından
vazgeçmeye yöneltti . Buradaki değişimin yönü, dünyevi aşktan
ilahi aşka doğru olmaktan çok, cinsel aşktan kardeşlik sevgisine
doğruydu. Grekler ruhani ve dünyevi aşkın eros (yani erotik, cin-