Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

220 TARiH HIRSIZLIGI
ği söylenir. Bunun doğ ru olup olmadığı bir yana (ki bu ifade su götü
rür gö rü nmektedir) , 6. yüzyılda bu değ işime böy lesine bir önem
("y aşam tarzlarında" bir değ işim) atfetmek, Çin toplumunun değ işmez
olduğ u ve "hareketsiz dur duğ u" görü şüy le de tutarsız dır;22 bu
sonuca, sadece bir özelliği , kıy afe ti ele alarak varmaktadır; halbuki
kıy afe tin insan davranışında genel bir etken olmadığı kesindir.23
Br audel, "Türkler in ve diğ er Doğulu halkların değişmez modalarını"
kö tüleyen, "modalarının aptalca despotizmlerin i korumay a eğ i­
limli olduğunu" yazan Say'in 24 1829' daki görü şüaü iz ley er ek, değ i­
şen modanın dinamik bir topluma işar et ettiğini ileri sürer.ıs Bu görüş,
her gü n ay nı giysileri giyen ve bunları nadiren değiştiren kendi
köylü lerimize ve belki de özel durumlarda resmi giysi giyen tü m insanlara
da ay nen uy ar lanabilir. Üstelik Avrupa' da deği şimler baş gö s­
terciiği zaman bi le, "modayla ilgi li hevesler" sadece az sayıda ki şiyi
etki ledi ve 1700'ler sonrasına dek "kadi r-i mutlak" olmadı. Ancak
o tari ht en sonra insanlar, "Hindistan, Çi n ve İslam dünyasında
betimlediğimiz anti k dur umların durgun suları" ndan koptular.26 Deği
şim, az sayıda ayr ıcalıklıy a özgüydü, ama Br audel yi ne de modayı
önemsiz görmez, daha ziyade "daha derin hadi seleri n bi r gö stergesi
" olarak değ er lendi rir: 27 Gelecek, "geleneklerinden kopmay a" hazır
toplumlara ai tti. Şark durağandı, fakat öyle bakılınca Garp da
ancak yakı n zamanlarda hareketlenmeye başlamıştı; bu da Braudel'in
kültürleri n bu bakımdan uz un süreli bir tari h için de farklılaştığı kavramıy
la oldukça çeli şki li di r. Modaya başvuru ay nı zamanda "maddi
ilerleme" ni n de sonucu olduğundan, Braudel bu konuda hemen
hiç tutar lı değildir.ıs Buna bi r örnek, Ly on'un ipek tüccarlar ının 18.
yüzy ılda, İtaly anların kopy a edemeyeceği kadar hız la, her yıl desen
değiştiren "ipek tasarımcıları" isti hdam ederek "Fr ansız modasının
tiranlığını " istismar etme biçi mleridir.29 Bu dö ne me ge lindiğinde, ipek
üreti mi Si ci ly a ve Endülüs'te neredeyse yedi yüzyıldır varlığını sürdürüyordu;
16. yüzyılda, dut ağ acıy la bi rlikte Toscana, Veneto ve
oradan aşağıya Rhône vadisine dek yayılmıştı. Cenova ve Venedik
de uzun zamandır Yakındoğu'dan ham ipeğin yanı sıra ipli k vey a ham
baly alar biçiminde pamuk da ithal etmekteydi. Yalnız bu malz emeler
değ il, teknikler de sözde "durağan" Doğu'dan gelmişti. Moda ko-