Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

350 T ARIH HIRSIZLIGI
"sanayi kapitalizrni"nin gelişmesiyle, onları mevcut birçok benzer·
likte körleştirmesiyle ağır bastı. Son zamanlarda çıkan bir kitapta
Brotton, Rönesans çarşısını, Türkiye'nin ve genel olarak Yakındo·
ğu'nun bu döneme yaptığı katkıyı yazmıştır. Bunun yanı sıra, İslam'ın
İspanya'daki daha erken "yeniden doğuşlara", matematik, tıp, edebiyat
(örneğin trubadur şiirine ve anlatı edebiyatına), Platon araştırmalarına
ve Dante'nin fikirlerine yaptığı katkıyı da düşünebiliriz. Ne
var ki, bu yeniden doğuşların tümüyle Avrupalı bir hadise olmadığı
fikrini gözden geçirmek için atmamız gereken bir adım daha var.
Kuramsal olarak, okuryazar toplumların hepsi unutulmuş veya kasten
bir kenara atılmış bilgiyi yeniden diriltebilir. Avrupa'da, klasik
dönemin ardından Hıristiyan kilisesi, yalnız sanat alanında (yani heykel,
tiyatro ve dindışı resim) değil, bilim (örneğin tıp) alanında da
pagan, yani kendi inançlarına göre yasak veya gereksiz diye damgaladığı
klasik ilmin büyük bir bölümünü bertaraf etmekle uğraşmıştı.
Klasik bilgiye karşı olan bu tavır o kadar katıydı ki, yeniden doğuş
Avrupa'da diğer her yerdekinden daha belirgin oldu. Aslına bakılırsa,
entelektüel meselelerdeki düzelme hem matbaa ve kağıdın etkisi
hem de Doğu'yla olan kapsamlı ticaretin yenilenmesi sayesinde
iyice hız kazandı.
Rönesans'ı bir diriliş, hatta klasik yaşamın bir devamlılığı olarak
görmekle ilgili sorun da budur - Roma binaları gerek model gerekse
yapı olarak kilisenin yaşamını pek çok yönden etkilemeye devam
etse ve Latince Batı'daki Hıristiyanlar tarafından hala kullanılsa da,
bu dinin gelişi ve imparatorluğun çöküşü keskin bir kopuşa yol aç·
mıştı. Britanya'da okuryazarlığın, okulların, kent zanaatlarının, hat·
ta muhtemelen Hıristiyanlığın silinişinden söz etmiştim. Bundan baş·
ka, tasvirlere kısıtlama getiren Sami ikona kırıcılığının benimsenmesiyle
Grek ve Roma sanatının, özellikle heykel ve tiyatronun daha
geniş çaplı bir silinişi söz konusuydu. Bunun Katolik bağlamda aynı
şekilde sürmediğinin farkındayım; fakat dindışı, laik bir bağlamda
erken Rönesans'a kadar fiilen sürdü. Sekülerliğin bir kez daha mümkün
hale geldiği döneme dek, Avrupa birçok şeyi bir kenara attı. Bu
ifadeyle birlikte seküler bir tiyatronun yeniden doğuşu düşünülebil·
di ve Padova'lı katip Albertino Mussato'nun, yerel bir tiran olan Ece·