Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

FEODALiZM 105
en kazançlı alan im alat değil, ticar et or taklıklar ı, uzak mesafeli ticaret
ve tefecilikti. Tekstil sanayii, Avr upa eko nom is inin büyümesinde
ve bu eko nominin başarısına day anan kült ür el et kinl iklerin canlanıp
genişlem es inde merkezi öneme sah ip hale geldi. ilk önce yerel yün
sanayii kuruldu. Başlangıçt a ith al edilen, dah a so nralar ı da yerel olarak
ür etilen ipek onu izledi; so n olarak da, yine önce ithal edilen, ardından
da Avr upa'da do kunan ve İngiltere'de Sanayi Devr im i'nin temelini
oluşt uran pam uk geldi. Sanayi ür et im inin er ken bir form u içinde
ipek, Çin' den İs lam düny asına yayılmış ve Bursa'da ipek do kum a­
cılığı kök salm ışt ı. Burada da, Batı'da olduğu gibi, Hint pam uğuna
ço k değ er ver iliyordu ve bo l mikt ar da ithal edilen pam uğ un -tıpkı
ipekt e de olduğu gibi- sat ın alınabilm es i için ço k miktar da altın israfının
ger ekm esi şikay et lerin yükselmesine sebep oluyordu.84 Zira
Do ğu ticar eti, bazılar ının iler i sürdüğü gibi, sadece "gezgin
satıcılar"ın ss işi değildi, büyük ölçekl i ith al at ve ihracat, büyük bir
ticar i girişim söz ko nusuydu. Bu muazzam önem, eninde so nunda
tıpkı Çin porselenlerini taklit eden Türkiy e'deki ünlü İznik çinilerinde
olduğu gibi, gerek Bursa gerekse Halep'teki yerel pam uk ür et im i­
nin Hint desenlerinin taklitleri için kullanılm asına yo l açt ı. 86
Yün başlangıçt a hamm adde, dah a so nr alar ıy sa kumaş olar ak ithal
edildi; so nuç olar ak Yakındoğu ile gerçekleşen ticare tte önemli
bir rol oy nadı. Yünlü teksti l ür ünleri Bat ı'da ima lat ı en ço k büy ü­
yen, ver im liliğ i "y at ay pedallı do kuma tezgahıyla [ ... ] muhtem elen
üç kat ar tan" sekt ör dü.87 Kumaş ür et im i, Avr upa'da en er ken biçimi
10. yüzyılda ortaya çıkmış olan bu yeni do kuma tezgah ıy la büyük
ölçüde gelişt i. Bu tip tezgahlar, Çin'de Şang döneminden itibaren,
Doğu'da da ço k eskiden beri biliniyordu. Tıpkı ço k dah a so n­
ra Lucca'nın ve ar dından Bo logna' nın su tem elli ipek ipliği eğirm e
makinelerinin temelini sağlam ışa benzeyen karm aşık makara sarma
makinelerinin de bilindiği gibi ... ss
İpek ür etim i, İtalya ve dah a so nra diğer tekst il ür ünleri alanında
İngilter e'de olduğundan ço k dah a önce, Çin'de yabana at ılm a­
yacak ölçüde gelişm işti. Elvin, Kuzey Sung'da ipek eğirm ede kullanılan
ve pedallı makar ay la çalışan, ipekböceği ko zalar ının bat ır ıldığı
bir kay nar su teknesinden bir dizi ipek ipliği çeken, su enerj i-