Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

218 TARiH HIRSIZLIGI
hayranlıkla he m de eleştirel olarak göz den geçir mek istiyor um. Bu
yanlılıklara kaçı nılmaz olarak tüm Batı lı araştırmacılar sahi ptir. Br aude
l ke sinlikle, bu ko nuda söz gelimi We be r ve Marx 'tan daha azım
se rgi ler ve gündelik hayat üz erine ço k daha ge niş bir karş ılı klı malzemeyi
gözden geçir ir. Dahası, Avrupa'nı n avantajı so rununa ço k daha
incelikli biçi mde yaklaşır.
Bununla bi rli kte, kaynakları kaçı nı lmaz şekilde büyük ölçüde Avrupalıdı
r ve bu avantaj hakkı ndaki önyargı lardan bazıları nı paylaşır.
Bunları n baz ıları önemsiz, ama bazıları da öne mlidir. Önce likle
, sunuşunun rengi ni oluşturduğundan ve aslında avantajın daha gene
l me se le le rine gö nderme yaptığından, önemsizlerden bazılarım ele
alalım. Braude l'e gö re, "büyük yenilik, A.vrupa' da de vrim" olarak
gö rülen kağıt değil, "alkol", yani damı tılmış içki ydi.14 Her ne kadar,
alembic (imbik) gibi bir isim bile İslami (nihai ol ara k Gre k) bir kökene
iş are t etse de Braudel yine de , dünyanın geri kalanı na gö nderme
yaparak, "i mbik Avrupa'ya diğer insanlara gö re bir üstünlük sağladı
mı?" di ye so rar.ıs Ge lgelelim, Avrupa aslında damıtılmış alkolü
be ni mseme kte işi ağırdan almıştı. Bu yavaş lı k bir yana bırakılırsa,
daha er ken dö nemlerde bi le bu avantaj a sahip oldukları düş ünülenler
neden Avrupalı lardı r? Bu so ru daha baştan yamtlanmışa be n­
zer ve herhangi alternatif bi r bakış açısına imkan tanımaz. Örneğin,
diğ er içkiler de aynı şekilde ele alınır. Braudel, aş ağ ı yukarı alko lün
"keşfedildiğ i" çağda, dünyada ye niliklerin mer kezi olarak kabul edile
n Avrupa'nı n ge rek alkollü ge rekse diğer, yani uyarıcı ve to nik türü
kahve, çay ve kakao gi bi içecekleri keş fettiği ni sö yler. Fakat bunları
n üçü de esase n yurtdışından gelmişti; kahve Arabistan (baş lang ıçta
Habeşistan); çay Çi n; kak ao ise Meksika kök enliydi.16 Açık tır ki ,
Avrupa'nm bu içece kleri "keşfettiğ i" nin, icat ettiğinin anlamı aslı n­
da ço k sınır lıdır; Avrupa'nın yaptığı pazar lama ve tüke ti mle ilgi liydi.
Ne var ki Braude l, herhalde iki sinin de geliş mesini sağ layan daha
so nraki "kapitalizm" in "keşfi" yüz ünden, bunları n keşfi ni de Avrupa'
ya yo rmaya yö ne lir. Gelge lelim, daha so nraları bu içecekler oraya
ulaş tı klarında pe kala Ye ni Gine tarafı ndan keşfedilmiş , icat edilmiş
oldukları da sö ylenebilirdi . Avrupa' nı n ("daima" ?) ye ni liklerin
me rkez inde olduğu fi kri, öze llikle de yeme k söz ko nusu olduğunda