Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

RÖNESANS AVRUPA'SINDA BiLiM VE MEDENiYET 173
mayan bir yüzleşmeydi. Argüman çapraşıktır, ama entelektüel havayı
temizlediği varsayılan, doğal olayların açıklaması olarak putlara karşı
çıkışın, Yakındoğu dinlerine özgü bir tutum olduğu doğru değildir;
aynı zamanda erken dönem Budizm'inin, Platonculuğun ve daha pek
çok düşünce sisteminin de bir özelliğidir. Aslına bakılırsa, ben bunun
dil kullanan hayvanlarda evrensel bir eğilim olduğunu ileri sürüyorum.63
Needham bir kez daha "modern bilim"i açıklamak için Batı'ya odaklanmıştır.
Fakat keşfedilebilecek başka olasılıklar da vardır.
"Modern"le daha önceki bilim arasında ikili bir kavramsal yapı
kuran bölünmenin bütün varlığı, Elvin'in önsözüyle kuşkulu hale gelir.
Şöyle yazar: "1600 civarında Çin, [bilim tarihçisi] Crombie'nin
bilimin nihai kilit unsurları olarak tanımladığı bütün düşünce tarzlarına
farklı derecelerde sahipti [ ... ]o dönemde Avrupa'da bile var
olduğu pek söylenemeyecek olasılıkçı düşüncenin göze çarpan yokluğu
dışında."64 "Avrupa'da 1600'den sonraki devrim, bir devrim
olduğu kabul edilirse [italikler benim], esas olarak herhangi bir temel
nitel yenilikten -ihtimal dışında- ziyade, bu tarzların hem gelişip
hem bağlantılı hale gelmesindeki hızlanmadır." Bu, Needham'ınkinden
kökten farklı bir konumdur ve açıkça yalnız Batı'da
bir "nitel sıçrama" fikrine değil (bilimsel düşünce düzeyinde bile olsa),
aynı zamanda burjuvazi, din, Rönesans ve kapitalizm açısından getirilen
açıklamalara da kuşku düşürür. Modern bilim veya teknolojinin
tekilliği, yakın geçmişte bir dizi yazar tarafından da sorgulanmıştır.65
Bu bakımdan Avrupa'nın daha önce geri olduğu, bu yüzden
bu önemli değişimin Batı Avrupa'nın bilimsel bilgi geleneğine olan
yatkınlığa bağlanamayacağı ileri sürülür. Kesinlikle bu tür ırkçı veya
kültürel açıklamaların reddedilmesi gerekir.
Elvin, birçok bilim tarihçisi tarafından kullanılan terminolojiyi
değişime uğratarak, bir yandan bilim ve teknoloji arasındaki, öte yandan
da modern ve önceki bilim arasındaki ayrımları değerlendirmeye
çalışır. Daha yüksek bilim dallarında çalışan akademisyenlerin, hareket
eden su gibi ham ve el altında, fakat karmaşık görüngüleri anlamaya
dönük girişimlere yönelik "hafif Brahmanca hor görüsünü"
eleştirir. Elvin, birçok bilim tarihçisi tarafından benimsenen, Needham'ın
"modern bilim" kavramına içkin görünen ve "Needham prob-