Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

ÇALINAN AŞK
335
remlerinde icat edildiği düşünülen çiçeklerin özel dilinde, ister Şehrazat'ınkine
benzer masallarda, ister Babürlü saray nakkaşlarının minyatürlerinde
somutlaşan erotizmde, isterse de Japon gelinleri baştan
çıkarmak veya eğitmekte kullanılan ve 19. yüzyıl sonlarında Avrupa'da
peşinden koşulan erotik albümlerde ifade edilmiş olsun, Doğu'daki
kadın-erkek ilişkilerindeki özel bir şeylerin varlığını çok uzun
zamandır kabul etmiş küçük bir karşı-akım Batı'da da mevcuttur. Aslında
çeşitli anlamlar eşliğinde çiçek verme, Asya'nın önemli toplumlarında
öteden beri süregelen bir gelenekti.
Aşırı örneklerde, erkeklerin ve kadınların bu birleşmesine, özellikle
çokeşli toplumlarda sevgiden çok şehvet atfedilmiştir. Bu ikilik
yanlıştır ve en azından aşk adını verdiğimiz şeyle kıyaslanabilecek
ilişkiler Kuzey Gana'nın LoDagaa'sı gibi, 61 Afrika'nın basit, okuryazar
olmayan toplumlarında bile bulunur - gerçi birçoklarında ilk
evlilikte ebeveynin arzuları önemli bir etken oluşturmaktadır.
Gelgelelim, her ne kadar aşkın Afrika kültürlerinde mevcut olduğunu
düşünsem de, sözlü "edebiyat", duyguyu Avrupa ve Asya'nın
büyük toplumlarında görülen şekilde işlemekte başarısız olur. Tüm
bu toplumların okuryazar olduklarını, 12. yüzyılda Fransa'ya ve bu
diğer toplumlara ilişkin kanıtlarımızın metinsel olduğunu belirtelim.
Okuryazarlık, aşkın ifadesinin özel bir biçim alması demektir. İlk adımda,
uzaktaki biriyle iletişim kurmak söz konusu değilse, insan yazıya
başvurmaz (elbette bir sınıfı, bir karatahtası ve bir parça tebeşiri
olan bir öğretmen değilseniz). Böylece yazılı iletişim edimi, sözlü
kültürlerde olduğu gibi dinleyicisiyle karşı karşıya oturarak kurulan
iletişimden çok farklıdır. Yazılı aşk şiiri, trubadur şiirine ilişkin olarak
değerlendirdiğim, ama aynı şekilde bu bölümün başında da öne
sürdüğüm gibi Çin şiirinde de bulunan bir özellik olarak, temelde
uzaklara giden, geride bırakılan veya başka bir şekilde "uzak" (belki
toplumsal olarak) olan biriyle iletişim biçimidir. İkinci olarak, şiirin
veya nesrin yazılması, yine konuşmanın kendisinden farklı olan
bir tefekkür sürecini içerir. Yazı yazan kişiyi duygusunun ifadesini
inceden inceye işlemeye teşvik eden, tümüyle sözlü olan kültürlerde
nadiren görülen bir düşünsellik söz konusudur. Sonuç olarak, aşk
şiiri okuryazar toplumlarda daha süslü ve incelmiştir ve bazı devir-