Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

334 TARiH HIRSIZLIGI
Daha küçük ailenin evrenselliğini değilse bile geniş ölçüde mevcudiyetini
kabul ediyorsak, eşe (veya eşlere) yönelik (cinsel) "aşk"
ve çocuklara yönelik (cinsel olmayan) "aşk" temelinde işlemeyen bir
birim tasavvur edebilir miyiz? İlkinin ille de eş seçimini içermesi gerekmez.
Zira 18. yüzyıl Avrupa'sının, en azından mülk sahibi ailelerinde
durum bu değildi. Fakat bu aşk biçiminin, temelde Batılı değerler
olarak görülen seçme özgürlüğü kadar bireyciliği de ima etmesi
nedeniyle, ideolojik yönelimli modernleşme tarihçileri için ne
kadar merkezi olduğunu anlayabiliriz. Bu durum ayrıca, eşler arasındaki
yakın ilişkileri (boşanma yoluyla daha sık kopmasına karşın)
ve ebeveynle çocuklar arasındaki aynı derecedeki yakın (ama daha
kırılgan) ilişkileri akla getirir; sadece çocuğun eğitimine yapılan yoğun
yatırıma değil, demografik değişim olarak bilinen bir süreçle, sonraları
daha küçük ailelere yönelme (nicelikten çok nitelik açısından)
kararına yol açar. Daha küçük haneler, daha küçük aileler, bundan
dolayı da anne-baba ve çocuklarla anne-baba arasındaki daha yoğun
ilişkiler, başka bir deyişle ebeveyn sevgisi ve eşler arasındaki bir
aşk söz konusudur. Tercihen böyle bir aile (mülk ve statünün önemli
meseleler olmadığı yoksullar arasında daha az yaygın olan) ayarlanmış
evliliklerle değil, bizzat eşlerin kararıyla başlatılıyordu.
Ayarlanmış evliliklerle "özgür seçim"in, yani romantizmin birliğini
kurmanın çeşitli yöntemleri varsa da, çok az toplum bunları birbirine
kesin birer alternatif olarak görmüştür.60 Elbette, modern Avrupalılara
antipatik gelebilecek ayarlanmış evlilikler, evliliğin gerçekleşmesinden
sonra aşk dolu ilişkilerin ortaya çıkmasını önlemez; bu
durumda cinsellik aşktan önce gelir. Ve eğer bu birleşmenin uygun
olmadığı ortaya çıkarsa, o zaman birçok toplum boşanmaya izin verir
ve bir sonraki evlilikte "özgür seçim"in daha önemli bir rol oynama
olasılığı da yüksektir. İnsanlık tarihi boyunca kültürlerin kendilerini
cinsel birleşmeler aracılığıyla yeniden ürettiğini, bu birleşmelerin
her birinin eş seçmeyi (mutlaka kendi başlarına değil; işin içine
sık sık başkaları da karışır, bazı kurallar uygulanır) gerektirdiğini
hatırlarsak, o zaman bu birleşmenin sadece Batı'da aşkı veya en
azından romantik aşkı içerdiği iddiasının, kibir olarak değerlendirilmesi
gerekir. Aslında, ister 19. yüzyıl başlarında Türkiye'nin ha-