Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

160
TARİH HIRSIZLIGI
naklanıyordu. Fakat daha önceki dönemde bilimi geliştiren gücün,
daha sonraları da geliştirmeye muktedir olduğu kesindir - elbette
bu olasılık, kısmen nominalist bir sorundan çıkan "erken"den "modern"e
doğru bir "nitel sıçrama"yı belirleme yolu nedeniyle, otomatik
olarak devre dışı bırakılmamışsa. Needham'ın çözümlemesinin
temelini oluşturan varsayım, uygulamada erken dönem
Çin'inde tıpkı loncalar gibi, mandarinlik tarafından kösteklenen bir
burjuvazi olduğunu yadsımak anlamına gelir. Burjuvazinin (ve bir
parasal sistemin) yokluğu, Çin'de gerek modern (hatta herhangi bir)
kapitalizmin gerekse "modern bilim"in geliştirilememesini açıklayan
etken olarak düşünülür.
Burjuvazinin yokluğu, mandarinliğin varlığı ve dolayısıyla kapitalizmin
yokluğu nedeniyle Çin'in geçmişte modern olmadığı ileri
sürülebilirse de, geçen yüzyılda ülke yalnız (Needham'ın onun eski
bürokrasisiyle çok tutarlı olarak gördüğü şekilde) sosyalizmi değil,
"kapitalizm"i de kucakladı. Kapitalizmi tamamen Batı'dan ithal olarak
görmek mümkün olsa da, Batılı usullerin Doğulu öncüllerle bağdaşabildiğini
saptamak daha makul bir yaklaşımdır. Bunun alternatifinin
alabildiğine ham bir çözümleme düzeyini temsil ettiği ve
Doğu'nun tarihini topyekun görmezden geldiği kesindir. Avrupa biliminde
nitel bir sıçrama kavramı, Çin'in Batı'ya hızla yetişme olasılığını
açık bırakmak zorundadır - bu, Afrika için çok daha zordur.
Çin'in sosyoekonomisi tümüyle farklı bir düzendi ve Avrupa'nınkine
Marx, Weber veya Needham'ın bile görüşlerinin izin verebileceğinden
çok daha yakındı.ıs Çin'de bir atılım olasılığı, bugünkü
avantajdan geriye doğru bakan bu yazarların tahmin ettiğinden çok
daha fazlaydı.
Avrasya'nın büyük kültürleri kuşkusuz herhangi bir dönemde bilgideki
başarıları açısından farklıydı, ama hepsi de daha "geri kalmış"
olanın belirli bir dönem içinde "daha ileri" olana yetiştiği, değişim
yapan birimlerin birbirine bağlı sisteminin bir parçasıydı. Needham'ın
kavrayışı kesinlikle bütünüyle yanlış değildir, ama belirsiz bir biçimde
Marksist, Avrupa-merkezci bir üslupla dile getirilmiştir. Needham,
başlarda Wittfogel'in "oryantal despotizm" kavramının çekiciliğine
kapıldığını kabul eder. Fakat bu hipotez, ekonomi (sulama) ve yö-