Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

SON SÖZLER
361
vadede az ço k sürekli bir gelişimi yaşadıkları gerçeğini yansıtır. Ekolo
jik, eko no mik, askeri ve hatta dini etkenler yüzünden kesintiler olmu
ştu r - "barbarları n" istilaları , ticaretin du rması, hükümetin başarı
sızlık ları, matbaanın yasaklanması vb. Fakat baştanbaşa tü m kent
kültürleri yüzyıllar içinde üretim, mübadele, dağ ıtı m ve finansta olduğu
kadar maddi, sanatsal ve entelektüel yaşamda, sanatta, eğ itimde,
tic arette ve imalatta da girift bir biçimde gelişti. Gelgelelim, Sanayi
Devrimi so nrasında geçmişe teleolojik olarak bakan ço ğu Batı
lı tarihçi, bu ko şu t gelişmeleri görmezden gelmiş ve daha so nraki
üstünlüğü önc eki mu tasavver avantaj larla açı klamaya çalışmıştır.
Bronz çağ ını n göreli birliği göz ardı edilmiş ve bu tarihçiler antikçağı
n yalnız ve yalnız Avrupa'da doğduğu nu ileri sürmüşlerdir. Çoğu
yazar için bu benzersizlik, aynı zamanda feo dalizm ve aynı şekilde
araştı rmaya başladı kları no kta olan kapitalizm için de geçerliydi. Bu
şeki lde, bro nz çağı so nrası to pluml arının geniş sürekliliği, sadec e Avru
pa deneyimine yoğu nlaşmak yüzünden feci bir biçimde paramparça
edildi; hem bilimc ileri hem de kamuo yu nu tarih hı rsı zlı ğı na götüren
bir yoğu nlaşmaydı bu.
Geçerli bir karşılaştırma yapmak antikçağ , feo dalizm, kapitalizm
gibi önceden belirlenmi ş katego rileri ku llanmayı değil, karşı laştırı ­
lacak mu htemel çeşitlemelerin yerleştirilec eği so syo lojik bir analiz
çerçevesi oluştu rmak üzere bu kavramları n terk edilmesini gerektirir.
Batı'daki tarihsel söylemin büyük böl ümünde eksik olan budu
r. Tarihçiler bu nu n yerine kendileri açısından arzu edilebilir ve
"ilerici" özellikleri iddia etmekle yetinmişlerdir. Tarihi, kendi katego
rilerini ve olay dizilerini dünyanın geri kalanına dayatarak, ça l­
mı şlardı r.
Tarih ve to plu m bilimleri hı rsızlığı diğ er beşeri bilimleri de etkiler.
So n yıllarda, araştırmacılar kendi disiplinlerini daha karşılaştırmalı
, dünyanın geri kalanı yla daha bağ lantı lı hale getirmek için de
adım atmı şlardır. Fakat bu önlemler bu amaç için yetersizdir. Literatür,
"karşı laştırmalı literatür" haline gelmiştir, ama karşı laştırmanı
n menzili genelli kle birkaç Avru palı kaynakla sınırlı kalmıştır; Doğu
bilmezlikten gelinir, sözlü kültürler dikkate bile alınmaz. Gerek İngi
liz gerekse Amerikan varyantları nda kültürel araştırmalar alanı kao-