Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

148 TARiH HIRSIZLIGI
eseri nde düny anın farklı kesi mleri ndeki çeşitli kapitalizm biçi mleri ­
ni tart ışan, fakat "g erçek kapitali zm"in tamamen Avrupa'ya özgü
bir geli şme olduğu so nucuna varan büyük Fransız tarihçi Fernand
Braudel'in çalı şmalarını inceleyeceği m.
Bu yazarlar, farklı yöntemlerle so n derece gerçek bir so runu, yani
18. yüzyıl so nundaki Sanayi Devrimi'nirı ve bazı bakımlardan 16. yüzyıldaki
Rönesans'ın ar dından Avrupa'nın elde ettiği karşılaştırmalı
üstünlüğü inceler. Bu üstünlüğün açıklaıun ası gerekmektedir. Öt e yandan
ben, gerek bu üst ünlüğü uzak bi r geçmişe dayandırmaları, gerekse
de Avrupa'ya kuşku götürür bi r yöntemle ay rı calık tanı maları , do ­
layısıyla da düny a tarihine ışık tutmaktan ço k onu çarpıtmaları nedeniyle
açıklamalarının kusurlu olduğunu ileri sürüyo rurn. 1 Daha yakı
n zamanda çalışmaları yayımlanmış olan yazarlar, Avrupa'nı n benzersizliği
, burj uvazi, kapitalizm, hatta uygarlık hakkında benzer varsayımlar
üreterek onlardan pek az ileri gi debi lmi şlerdir. Bu yaklaşımlar
bazı örneklerde fa rklı bir dünya tarihi değerlendi rmesi veya bir
ölçüde kültürel görececi li kle hafifl eti lmiş gibi gö rünse de, aslında tarih
ve so sy al bilimlerle ortak bir Avrupa- merkezci liği tekrar ederler.
Bu üç bö lümde, tarihçi leri cezb eden bazı genel özelli klere bakacağım.
İlk olarak Avrupa'nın kapitalizmi n haberci si olan bazı özgül
kurumları icat ettiği kab ul edi ldi; 12. yüzyılda üni versit eler ve ti caret
yapan kentl er vardı - her ikisinin de Doğulu benzerleri nden taban
tabana farklı olduğu varsayılıyo rdu. Ardından, tarihi n akı şı içi n­
de her halüka rda anti kçağ a kadar uzanan bir geçmi şte, Avrupa'nın
demokrasi, özgürlük, bireycilik, ai le gibi beli rli değer ve uyg ulamaların
tek sahibi olduğu iddi ası vardı. 10. Bö lüm' de, so n derece saygın
bi rço k tarihçi tarafından di le geti rilen, Avrupa'nın aşk duygusu
(veya en azından ro manti k aşk) ko nusunda benzer bir ko numa sahip
olduğu iddi asını tartı şıyo rum. Daha so nraki dünya eg emenliği
avantaj ını so n derece sürdüri.u emez yö ntemlerle geriye yansıtmaktan
doğmuş olan bu iddi alar, yine so n derece et nik-merkezci ve teleolojik
gö rünümdedi r.
Sadece Batı'ya özgü kab ul edilen ve onun mo dernleşmesinde so n
derece önemli görülen feodalizmi n ardı ndan, "Rönesans" geldi. Bu
dö nemi n başarıları beşeri bilimler alanı nda çalı şan Avrupalı akade-