Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

KiM ÇALDI, NE ÇALDI? ZAMAN VE MEKAN 17
Geçm işte, zam anın hesaplanışın ı Batı kendine mal etm iş tir, bugün
de öyledir. Tarihin dayandı ğı yıllar, İs a' nın doğumundan [Milat] önce
ve sonraya gö re ölçülür. Hicret' le, İbrani veya Çin Yeni Yılı'yla iliş ­
kili diğer takvim lerin kabulü, tarihs el araştırm aların ve ulus lararas ı
kullanımın marj inal alanına itilmiş ti r. Bu zam an hırs ız lığının bir yö nü,
kuşkus uz, yine yazılı kü ltü rlerin kavram ları olan yü zyıl ve bi nyıl adlandırm
alarını n ta kendis idir. Yazılı kü ltü r hakkında geniş kaps am lı
bir kitabın yazarı olan 2 Fernandez-A rm es to, İs lam , Hint, Çin, Afrika,
Kuzey ve Güney Amerika tarih leri araştırmalarını kapsam ına alır.
İkinci yarıs ı, Batı eg em enliği anlam ında "bizim" olan "binyılım ızın"
bir dü nya tarihini yazm ıştır. Birç ok tarihç inin ters ine, bu eg em enliğin
kö klerini Ban kültüründe görm ez; dünya liderliği eskiden nası l Asya' dan
Batı'ya geçm işs e, kolaylıkla yeniden Asya'ya geçebi li r. Bununla birlikte,
tart ışmanın çerç evesi kaç ını lm az olarak Hıristiya n takvim inin on
yılları, yüzyılları ve binyılları aracılığıyla kurulur. Merkezin yanı sıra,
Doğu'nun aklında da çoğu zam an başka bi nyıllar vardır.
Zamanın tekelleşmes i, yalnız İs a' nın doğumunun tanımladığı her
şeyi kapsayan çağla değil, aynı zam anda yılların, ayların ve haftaların
gü nlük hesaplanış ında da kendini gösterir. Yılın kendis i kısmen
keyfi bir bö lü nm edir. Biz gü neş dö ngüsü nü kullanırız, başkaları ay la
iliş kili on iki dö nem den oluş an bir sils ileyi kullanır. Bu az çok geleneks
el bi r seçim dir. Her iki sistem de de, yılın başlang ıcı, yani yeni
yı l tam am en keyfidir. Aslına bakılırs a, Avrupalıların kullandığı güneş
yılının, İs lam i ve Budist ülkelerin aya dayalı hesaplam as ından
dah a "mantıklı" hiçbir yö nü yoktur. Yılın Avrupalı ay ları kısmında
da aynı durum geçerlidir. Seç im, ih tiyari yıllar veya ih tiyari aylar arasındadır.
Bizim aylarım ızın, Ay ile pek az ilgisi vardır, as lında İs lam 'ı n
kameri ayları bu aç ıdan kesinli kle dah a "mantıklı" dı r. Gü neş veya
mevs im yıllarını kam eri aylara eklemleyen her takvim sistem inde bir
sorun vardır. İs lam ' da yıl ay lara gö re ayarlanm ış tır; Hıristiya nlıktaysa
ters i yapılır. Sö zlü kü ltürlerde hem mevs imsel sayım hem ay sayım
ı birbirinden bağımsı z olar ak iş leyebilir, fakat yazı bir tü r uzlaş ­
mayı dayatır.
En keyf i birim is e yedi gü nlük haftadır. Örneğin Afrika'da, kurulan
pazarlara göre belirlenen üç , dö rt, beş veya aln günlük "hafta"lar