Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

DEGERLERIN SAHiPLENiLMESi: HÜMANİZMA, DEMOKRASİ VE BiREYCİLiK
307
daki ilişki lerle bütünleşti ri lir.23 Biri nci di zi eşi tsi zli ği , di ğeri yse eşi t­
li ği içer ir ve her iki si de aileden dışarıya doğru gider ek toplumsal
ilişki ler içinde inşa edi li r. Her ikisi de sevgi yi içerir; di zi lerden biri
erkek ve kız kar deşler arasındaki sevgi nin ya nı sır a "cinsel" aşkı,
ya ni eşi tler ar a sında ki yata y bir ilişki yi içerir. Di ğeri yse ebeveyn sevgi
si yle ve onun tamamlayıcısı, eşit olma ya nlar ara sındaki hi yerarşi
k sevgi yle ilişki li di r. Baba veya ebeveyn tarafında n hi yerarşinin dayatılmasının
karşısında, kardeş eşi tlik iddi alar ında bulunur. Bu iddi
alar bi r insan veya topluluğun yaşam tarzına ha kim olabilir ya
da ki şi ni n açgözlü veya tüketi mci bi r şeki lde hareket etmeye deva m
etmesi ni engellemek konusunda pek etki li olmaya n uzak bir referans
noktası oluşturabilirler. İdeoloji k ve pratik da vranışta ki bu çeli
şki leri kendi gü nlük yaşamlarımızda n çok iyi bi li ri z, tıpkı arabaların
çevrede ya rattığı kirlenmeyi kınarken, Ni ssa n'ımıza atla yıp (küçük,
ki şisel dükkanları ele geçirmesi ni kın adığımız) süpermarkete
gi tti ği mi z zama n olduğu gi bi.
İnsa n toplumlarında eşi tli k gi bi , özgürlük kavramı da yaygı ndır.24
Bu, bağla ma bağlı kalan ve Batı' yla sınırlı olma ya n bir kavra mdır.
1820' ler de Osma nlı dona nma sına hi zmet eden İngi li z Subay Sir
Adolphus Slade şöyle yazmıştı: "Şi mdiye dek Osma nlı, Hıristiyan
ulusları n uğr una bunca uzun müca deleler ver di ği özgür insanın en
değerli bazı imti yazlarında n ana nevi olarak yararla nmıştır. " Osma n­
lılar çok az topr ak ver gi si ödedi, hi ç öşür ödemedi, hiç pasa porta
ihtiyaç duyma dı, ne gümrükle ne de polisle karşı karşıya geldi ... Bir
Osmanlı "En aşağı tabakadan geli p hi ç de cür etkarlık sa yılma da n
paşalık rütbesi ne ulaşmak isteyebilirdi. " Sla de, bu özgürlüğü, "en
çılgınca di lekleri gerçeğe dönüştür me kapasitesi ni " Fra nsız Devrimi
'ni n başa rılarıyla karşıla ştır ır.ıs Bu durumda n çıkartılabilecek birçok
pratik ders va rdır. Bir köleyi Müslüma n yapabilir di niz, ama bir
Müslümanı köle yapamazdınız . Aynı şekilde yeni ihtida etmi ş bir
ki şi, söz geli mi devşirme ol arak İstanbul'a getirilmi ş bi r Arna vut çocuk,
pa dişahlık hariç, ülkedeki bütün yüksek maka mlara yükselebi
lirdi.
Yalman, özgürlük kavramının nasıl eşi tlikle ba ğla ntılı olduğunu
açıkla r. "İsla m'ın en yüksek idealleri " di ye yazar,