Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

DE0ERLERIN SAHİPLENiLMESi: HÜMANiZMA, DEMOKRASi VE BiREYCiLİK 285
Her şeyden önce, hümanizmadan ne anlıyoruz? Bu terimi çeşitli
şekillerde kullanırız; kimi zaman "İsa'nın insanlığı" için, kimi zaman
seküler insanlık dini için, bazen de enerjilerini çok uzun zamandır
bunları bir kenara atmaya çalışmış olan Hıristiyan geleneğinden
ayrı olarak, Grek ve Roma klasiklerini, başka bir deyişle "pagan"
klasiklerini araşnrmaya adayan Rönesans alimlerinin çalışmaları için
kullanırız. Bugün bu terim, neredeyse insan hakları olarak tanımlanan
"insani değerlere" ve kimi zaman da siyasi ve dini iktidar ve yetke
arasındaki ayrıma yönelik dini olmaktan çok seküler nitelikteki
yaklaşımlara gönderme yapma eğilimindedir. Bu haklar çoğunlukla
verili kabul edilir, ama kesinlikle tanımlanmaya muhtaçtır. (Hangi
insanlar, hangi dönemde, hangi bağlamda? Eğer bunlar birer haksa,
bunlarla ilişkili ödevler kime düşer?)
Hümanizma ve Sekülerleşme
Avrupalılar çoğu zaman kendilerinin belli başlı çağdaş değerleri
olarak tanımladıkları değerlerin izini yalnız antikçağda değil, daha
yakın zamanlarda 18. yüzyıl Aydınlanma'sında da bulurlar. Bu değerlerin
hoşgörüyü, ı bu nedenle inanç çoğulculuğunu ve sekülerleşmeyi
içerdiği kabul edilir. Sekülerleşme, evren hakkındaki düşünceyi
kilise dogmasının sınırlamalarından özgürleştirdiği için, entelektüel
gelişmenin anahtarı olarak kabul edilir. Modernleşmenin bir hedefi,
kilise ve devlet arasındaki siyasal düzeydeki ayrıma koşut olarak,
kilisenin alanının, bir yandan genel olarak entelektüel etkinlik
ve bilimden (bilginin en geniş anlamında) öte yandan da ilahiyattan
ayrılmasıdır. Sekülerleşme, dini inancın terk edilmesi değil, "din"in
"kendi" alanına kapatılması olarak yorumlanır. Tanrı ölmemiştir, ama
kendi mekanında, Tanrı Kenti'nde yaşamaktadır. Aslına bakılırsa, İtalyan
Rönesans'ının liderlerinden biri olan Petrarca, antikçağın canlanışının
Hıristiyanlığın mesajını pekiştirdiği görüşündeydi, ama birçoklarına
göre Rönesans toplumsal etkinliğin birçok alanında sekülerleşme
anlamına geliyordu.
Kendine ait alanı neyin tanımladığı, bir çekişme konusudur ve ölçütler
sürekli değişmektedir. İsa izleyicilerine, Sezar'ın hakkını Sezar'a
vermelerini söylemişti. Bu emir, birçok Hıristiyanı siyasetin Hıristi-