Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

166 TARiH HIRSIZLIGI
lı cildindeki bir şekil, zaman eğrisi üzerinde Batı'nın bilimsel başarıda
Çin'i yakalayıp geçmeye başladığı noktaları ("kesişme noktası")
ve kaynaşma noktalarını gösterir.
Astronomi, matematik ve fizik bakımından, Batı 1600'de Çin'e
yetişti ve otuz yıl kadar sonra onunla eriyip kaynaştı. Bu, modern
bilimi geliştirmede sözde başarısızlıktaki derin temelli nedensel özelliklerden
çok, daha arızi bazı özellikler aramak gereğini akla getirir.
Arıziden kastım, "içselci" bilim modeli diye adlandırılan, ama
sadece bu gelişmelerle sınırlı kalması gerekmeyen özelliklerdir; "içselleştirilmiş"
ve "toplumsal" açıklamalar arasında hiçbir genel tezat
olamaz. 43
Ekonomi ve Hukuk
Needham'ın iç ticareti kösteklediğini düşündüğü siyasi etkenlerden
biri, "hukuk ve asayiş"in yokluğuydu. Needham, yolların haydutların
insafına kaldığını, kentlerde çok sayıda yarı-istihdam edilmiş birey
bulunduğunu, polis gücünün çok sınırlı olduğunu ileri sürer. Fakat bu
durumun, yol kesenleri, kent yoksulları, yerel muhafızları ve "dağlı klanları"nın
kan davalarıyla, 18. yüzyıl İngiltere'sinden ne farkı vardı? Yine
de İngiltere iç ticaret yapmayı ve bir fabrika sistemi kurmayı başardı.
Önceki bölümlerde gördüğümüz gibi, "hukuk ve asayiş" kesinlikle bazı
analistlerin varsaydığı gibi Batı'ya özgü bir imtiyaz değildi. Tüm toplumlar
şiddete karşı yaptırımlar geliştirdi, hepsi ticaret yapmayı başardı
ve hepsi bunu yaparken sorunlarla karşılaştı.
Needham ayrıca, Çin'deki iş anlaşmalarının "kanuni yaptırımlara
dayanmadığını", daha çok ahlaki ilkelere uyulduğunu belirtir.44
Fakat karşılıklılık esasına dayalı "centilmenlik sözleşmeleri" iş çevrelerinde
hala yaygındır ve özellikle de farklı hukuk sistemleri arasında
cereyan eden uzak mesafeli ticaret söz konusu olduğunda -anlaşıldığı
kadarıyla Needham'ın kastettiği- mahkemelere başvurma,
katiyen tek iş yapma yolu değildir. Fakat bu, kapitalizmin muzaffer
olduğu Victoria dönemi İngiltere'sinin en civcivli günlerinde bile aynı
derecede geçerliydi; oradaki bazı çevrelerde de "bir ticaretçilik karşıtlığı
bünyesi" vardı, bu yüzden Avrupa'nın "uçuşa geçip" Çin'in