Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

66 TARiH HIASIZLIÖI
çoklarına göre, bu çözüm kendine özgü sorunlar yaratır ve insanlar
tam zamanlı laikleşme yoluna girmeksizin sadece dinin kapsamını
sınırlamayı yeğleyebilirler. Gelgelelim, Lewis'in sorusunu göz önüne
alırsak, Yakındoğu da onun daha somut nedenlerle sözünü ettiği
zihinsel işlemleri etkileyen "bilgi devrimi"nin peşine düşmüştü. Ama
içinde bulunduğu durumun nedeni, daha önce ileri sürdüğüm gibi,
kısmen bilgi dolaşımının kilidi olarak matbaanın yokluğu kadar, Sanayi
Devr:imi ve onu önceleyen ve izleyen ticaret ağlarının (Atlantik
ve Pasifik) büyümesinin dışında kalmasıydı da. Büyük Atlantik deniz
limanlarının açılmasıyla, Batı Avrupa'yla dünyanın geri kalanı
arasındaki iletişim ağları Yakındoğu'yu büyük ölçüde kenara itmişti.
Bunlar onun söz ettiği son derece genelleştirilmiş özgürlüklerden
daha somut, özgül etkenlerdir.
Kaldı ki, özgürlük mutlak değil, göreli bir kavramdır. İran'daki
Şiilerin özgürlüğü, Sünniler, Kürtler veya diğer azınlıkların özgürlüğü
değildir; yalnızca az çok ihtiyari seçmenler çoğunluğu tarafından
belirlenir, yine de biçimi ne olursa olsun "demokrasi" birçokları için
özgürlüğün bir yönüdür. Seçmenlik hakkından, ancak insanların siyasi
kararlar için oy verdiği yerde söz edilebilir; referans grubunun
nitelik olarak etnik veya dini temeli oluşturduğu durumlardaysa, demokrasilerin
temsili olarak adlandırılması çok güçtür. Bir grubun özgürlüğü,
diğerinin hakimiyet altına girmesi anlamına gelebilir. Avustralya
veya ABD yerlilerinin hiçbir özgürlüğü yoktur. Onlara göre
özgürlük, evrensel özgürlüğün yüksek sesli savunucularının kabul
edemeyeceği şekilde, gelen fatihlerden oluşan çoğunluğun yengisi ola­
·rak görülebilir.
Finley ısrarla özgürlüğün köleliğin tersyüz edilmişi olduğunu söyler.
Açıkça bir tür paradoks olarak, köleliğin özgürlükle bağlantılı
olduğunu ileri sürer.
İyi bilinir ki, Grekler hem bireysel özgürlük Fikrini hem de onun gerçekleştirilebilece9i
kurumsal çerçeveyi keşfettiler. Grek öncesi dünya -Sümerlerin,
Babillilerin, Mısırlıların ve Asurluların dünyası; Mikenlileri de eklemekten
kendimi alamıyorum- aslında derin bir anlamda, Batı'nın anladı91 manada
özgür insanların bulunmadıgı bir dünyaydı ... Kısacası, Grek tarihinin
bir yönü, özgür1ük ile köleligin el ele ilerleyisidir.11 4