Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

GiRiŞ 7
men Rönesans aracılığıyla -tıpkı matbaanın benimsenmesinin eğitimin
yaygınlaşmasını sağlaması gibi- silah ve yelkenlerdeki gelişmelerin
yeni topraklar keşfedilmesine, buralara yerleşilmesine ve ticari
girişimlerin geliştirilmesine olanak vermesiyle ıı dünyada egemen
bir konuma gelmeyi başardı.13 18. yüzyılın sonuna doğru Sanayi Devrimi'yle
de gerçek anlamda dünya çapındaki ekonomik egemenliği
eline geçirdi. Etnik-merkezcilik -egemenlik bağlamında- baş gösterdiği
her yerde çok daha saldırgan bir nitelik kazanmaya başlar. "Öteki
türler" otomatik olarak "daha aşağı türler"dir ve Avrupa'da (pek
çok örnekte üstünlüğün doğal olmaktan çok kültürel kabul edilmesine
karşın, zaman zaman ırkçı renklere de bürünebilen) gelişkin akademik
araştırmalar bunun niye böyle olması gerektiğinin nedenlerini
üretmiştir. Bazıları Tanrı'nın, Hıristiyan Tanrı'nın veya Protestanlığın
bunu böyle buyurduğunu düşünmüştü. Ve birçokları hala
da böyle düşünür. Bazı yazarların ısrarla belirttiği gibi, bu egemenlik
izaha gerek duyar. Fakat çok eskiden beri var olan, kadim ırkçı
veya kültürel etkenlere dayanan açıklamalar, bu ayrılma geç olduğuna
göre, yalnız kuramsal değil ampirik açıdan da tatminkar sayılamaz.
Ve tarihi teleolojik bir üslupla, yani çağdaş üstünlüğü önceki
dönemlere yansıtarak ve çoğu zaman görünürdeki gerekçe yerine,
geçmişi daha "manevi" bir düzlemde bugünün bakış açısıyla yorumlamak
konusunda ihtiyatlı olmak gerekir.
Antikçağda Avrupalı olmayan her şeyi antik tarih parantezi dışına
koyan ve Avrupa tarihini kuşku götürür bir ilerlemeci değişiklikler
anlatısı haline gelmeye zorlayan teleolojik modellerin çizgiselliğini
bırakmak ve bunun yerine modernite öncesi dünyada benzersiz
bir Avrupa üstünlüğünü benimsemeyen, dönemselleştirmede daha
esnek davranan ve Avrupa tarihini bronz çağının kent devriminin paylaşılan
kültürüyle ilişkilendiren bir tarihyazıcılığım benimsemek gerekiyor.
Avrasya'da daha sonra meydana gelen tarihsel gelişimleri,
ürünlerin yam sıra düşüncelerin de mübadelesini yapan ticari ("kapitalist")
etkinlikler başta olmak üzere, sürekli ve çoğul bir etkileşim
içinde dinamik bir özellikler ve ilişkiler takımı olarak görmeliyiz.
Bu yolla, toplumsal gelişmeyi daha geniş bir çerçevede, sadece
Avrupa'ya özgü olayların ideolojik olarak belirlenmiş bir sıralanışı