Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

40
TARiH HIRSIZLIOI
de daha bireyci hale gelen tümüyle farklı siyasal sistemler doğmuştu.24
Mezopotamya'nın son derece merkeziyetçi tapınak-saray rejimlerinden
oluştuğu fikri, artık yazılı kayıtlara bakılarak reddedilmektedir.ıs
Arkeologlar, "belki de, devletlerin merkeziyetçilik ve iktidar
derecesini biraz fazla abartma eğilimindeydi. "26 Bu modelin ima ettiğinden
daha fazla heterojenlik vardı ve merkezci eğilimler kadar,
kendilerini çeşitli yollarla ortaya koyan merkezkaç eğilimler de söz
konusuydu. Örneğin, "bizzat kentlerin içinde, devlet itibarlı malların
üretimini denetleyebiliyor, ama seramik gibi gündelik malların
uzmanlaşmış imalatında tekel kurmuyor ve kuramıyordu."27
Arkaik toplum "özgürce icat ediyordu". "Magistratus'lar, [antikçağda
önemli kamu işleriyle görevli kişi - ç.n.] kurullar ve yeri geldiğinde
halk meclislerinden oluşan siyasal yapı özgür bir icattı. "ıs
Yakındoğu'dan çok şey ödünç almışlardı; ama ne alırlarsa alsınlar,
derhal özümseyip özgün bir şeye dönüştürdüler [ ... ] Fenike alfabesini
aldılar, ama Fenikeli Homeros'lar çıkmadı. Kendi basına ayakta durabilen
heykel fikri onlara Mısır'dan gelmiş olabilir [ ... ] ama daha sonra bu fikri
geliştirenler Mısırlılar degil, Grekler oldu. [ ... ] Bu süreç içinde bir sanat bici·
mi olarak nü'yü icat etmekle kalmadılar, aynı zamanda çok önemli bir an·
lamda, "sanatın kendisini" icat ettiler [ ... ] Grek mucizeslnin kökeninde,
siyasette oldugu kadar sanat ve felsefede de bu tür yaklaşımlara olanak
veren, hatta onları besleyen insani güven ve özgüven yatar. 29
Şiirde de toplumsal ve siyasal eleştirelliğin yanı sıra kişisel bir unsur
da icat ederek, yeni bir "bireycilik" ürettiler ve "temel düzeyde
ahlaki ve siyasal kavramların doğuşunu" sağladılar. 3 0 İyonya'da, "akılcı
tartışma"yı teşvik ederek logos veya akıl lehine miti bir kenara atan3ı
"sorunları ortaya koydular ve genel, akılcı, 'gayri şahsi' yanıtlar önerdiler.
"32 Bunlar olağandışı ölçüde güçlü ama sıra dışı denilemeyecek
iddialardır. Gelgelelim, birçoğu yeterlilikten çok uzaktır. Siyasal "icatları"
başka yerlerde de buluruz. Fenike'nin herhangi bir Homeros'u
olmamakla birlikte, Samilerin Kitab-ı Mukaddes'i vardı. İş "insani
güven" ve "özgüven"e gelince ise, karşılaştırmalı bir değerlendirme
yapmaya nasıl başlanabilir ki?