Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

170 TARiH HIRSIZLIGI
po kesinl ik le artmı ştı, ama burj uv azi zaten kar arayışı na girmi şti ve
öyl e görü nü yo r ki, Wall erstei n'in to prak sahipleri nin deği şen rolüne
ilişkin tartışması, burjuvazi ni n mevcudiyeti ni ve ek ono mi yi
adı m adı m ele geçirmesini belki de yeterince önemsememişti. Wallerst
ein Batı Avrupa' da ve dah a so nra da başk a yerlerde baş gösteren
değişimleri duru bir şek il de çözüml emesine karşı n, tarihin böylesine
katego rik biçimde yazılmasına ih tiyaç yok tur.
Bana göre, burj uvazi ulusl arar asıydı. Kuşk usuz, bazı yerlerde diğerleri
nden daha güçlüydü. Fak at mal ve fik irlerin İpek Yolu boyunca,
karadan olduğ u kadar deni zden de yapıl an k apsamlı mübadel e­
si , burj uvalar ve mali araçl ar ol maksızın gerçekl eşemezdi; zanaatkarlara
ve bazı hallerde üreticilere olduğu kadar, tü ccarlara da ih tiyaç
vardı; hukuk çular, bank erl er, muh aseb eciler de gerekl iydi, ok ullar
ve hastanelerden söz etmeye zaten gerek bil e yok. Ve işte bu ticaret
yo ll arı nda, panayırlar ve haclar düzenleyerek ek onomide kendil erine
dü şen ro lü oynayan çeşi tli dinler, esas olarak aristok ratlar, fatihler
ya da bürok ratlarca değil , tüccarl ar eliyle Doğu'ya doğru yayıl ­
dıl ar. Çi n'de ol duğu gibi Hi ndi stan' ın batı kıyısında da Yah udil eri n,
Hı ristiyanl arm ve Müslümanları n varlığı bunu kanı tlamaktadır. Tüccarl
ar, no rmal olarak karşı lıklı seyreden merk antilist etki nlik lerle uğ ­
raştı lar ve Hi ndistan' da (sözgelimi Bani alar ve Caynalar) olduğu kadar
Çi n'de de (söz gelimi Ch eng Ho ve Pekin' deki Müslüman yo l­
daşları) tü ccar to pluluk larının oluşumuna önderl ik ettiler. Bu tüccar
to pluluk ları, gerçek çi ro man gibi edebi fo rmların, ti yatro gibi gösteri
sanatl arı nın, di ndışı resi m ve heyk eli n gelişmesi ni teşvik ederek,
tümü yl e di ni sı nı rl arı kırarak ve diğ er bazı sanatl arda olduğu gibi
tedricen ari stok rasiden devral dık ları yemek ve çi çek kültürünü geliştirerek,
bazı çarpı cı benzerlik ler sergi leyen k endi alt kültürleri ni
geliştirdil er. Bu alanda ve diğ er etk inlik lerde, bilgi nin Doğu'yla Batı
arası nda yayılmasında hayati ro l oynadılar.
Needham, kırsal ek onomi için geçerl i olduğu gib i, Çin tek no lo ­
ji sinin de üretim artışını köstek leyecek kadar başarılı olduğunu, çü n­
kü işgü cü nde sayısal artışa yol açtığını yazar; bu, bi r işgü cü kıtlığında
görül ebilecek daha il eri düzeydeki bi r maki neleşme dürtüsünü azaltmak
tadır. 3. Bölü m' de gördüğü müz gib i, bu argüman köle emeği y-