Jack Goody Tarih Hırsızlığı İş Bankası Yayınları

ANTIKÇAı'.ılN ICADI 39
ce oluşturulmasına da hizmet eden Fenike'den uyarlanmış bir alfabeyle
gerçekleşti. Araya giren "okuma yazmanın olmadığı" dönem
boyunca, İyonya ve her yerden çok da Fenike ve özellikle de Kıbrıs'la
temaslar sürdü. Kıbrıs, Yunanistan'la Fenike'nin ortasında bulunan,
Greklerin ve Fenikelilerin kendi özgül alfabeleriyle Akdeniz'e yayılışlarına
tanık olmuş yeni demir çağında demir işlemeciliğinin büyük
önem taşıdığı bir bölgeydi.
İletişim yalnız büyük toplumsal öneme sahip değildir, çoğu zaman
bize (tümüyle) sözel ve yazılı arasındaki değişimden, logografik, hecesel
ve alfabetik yazıların doğuşundan; kağıdın, matbaanın ve elektronik
medyanın çıkışından etkilenen bir tür gelişim modeli de verir;
yeni bir biçim bir diğerini izlemiş, ama üretim araçlarındaki değişimde
olduğu ölçüde, yeni eskinin yerini tümüyle almamıştır. Farklı
türden bir değişim söz konusuydu. Araştırmacılar, tarihöncesi veya
sözel toplumlardan okuryazar veya tarihsel toplumlara geçişi çok
önemli bir gelişme olarak vurgulamışlardır. Öyledir de. Bir iletişim
tarzı diğerinin üzerine bina edilir; yenisi eski biçimi tümüyle kullanım
dışı bırakmaz, ama bir dizi farklı yoldan değişikliğe uğratır.22
Aynı süreç, önemli bir "devrim" olarak görülen matbaanın doğuşunda
da gerçekleşmiştir.23 Aslında, yazı gibi, o da bir devrimdi. Ama
konuşma've elle yazma, insanlık için temel önemde olmaya devam
etti. Belki "zihniyetler" değişti, ama en azından idrak teknolojileri
aynı kaldı ve ekonomik olduğu kadar siyasal tarihte de pek çok süreklilikler
bulunmaktaydı.
Antikçağa Geçiş
Gelin şimdi, Grek başarısının önde gelen savunucularından Finley'in
antikçağın doğuşuyla ilgili ortaya koyduğu genel soruna dönelim.
Daha önce de değindiğimiz gibi, o bunu Avrupa'da gerçekleşen
benzersiz bir peş peşe sıralanma diye görmüştür; klasik Grek
dünyası, (ortak) bronz çağından arkaik, oradan da klasik Yunanistan'a
doğru gelişir. Arkaik dönem, tüm kadim Yakındoğu'da yaygın
olan önceki dönemlerin saray komplekslerini ortadan kaldırmış; başta
Atina ve Sparta'da olmak üzere, demokrasiyi başlatan ve üstelik