Archaeology and Heinrich Schliemann 2012

Ἑρρῖκος Σλῆμαν (1822-1890), μιὰ ζωὴ στὴν ὑπηρεσία τῆς ἀρχαιολογικῆς ἐπιστήμης 193Ὁ Σλῆμαν ἐπεδίωξε νὰ ἀπαθανατίσῃ τὶς ἀνασκαφέςτου μὲ μία διπλὴ λῆψιν τῶν ἀδελφῶν Ρωμαΐδη εἰς τὸἐσωτερικὸν τοῦ μεταγενέστερου περιβόλου (ΥΕ ΙΙΙ Β)τῶν μέσων του 13ου αἰῶνος π.Χ. τοῦ ταφικοῦ κύκλουΑ΄ (ὑποκειμέν. 17ου -16ου αἱ.) τῶν Μυκηνῶν 33 καὶαὐτὸ εἶναι ἐνδεικτικόν, ἐπίσης, τῆς νοοτρο πίας του καὶμάλιστα, ὅτι, ἐνῷ εἶχον προσέλθει εἰς τὴν ἀνασκαφὴν οἱΡωμαΐδαι (ἢ ὁ ἕτερος ἐξ αὐτῶν) καὶ πα ρέμειναν/ε ἐπὶδυὸ ἑβδομάδες εἰς τὸ Χαρβάτι φωτογρα φῶν/οῦντες τὰεὑρήματα τῆς ἀνασκαφῆς, ἐν τούτοις, ὁ Ἑρρ. Σλῆμανδὲν τoῦ/τoὺς ἐζήτησε νὰ φωτογραφήσουν ἐπὶ τόπουλεπτομέρειες τῆς ἀνασκαφῆς οὔτε τοὺς ἐζήτησε νὰἔλθουν ἐκ νέου, ὄτε διεξήγετο ἡ ἀνασκαφὴ εἰς βάθος εἰςτοὺς βασιλικοὺς λακκοειδεις τάφους.Πράγματι εἶναι ἀδιαμφισβήτητα μεγάλη ἡ ἀπώλειαδιὰ τὴν ἀναγνώρισι τῶν ἐθίμων ταφῆς τῆς πρωτομυκη -ναϊκῆς ἐποχῆς, ποὺ ἐπῆλθε ἐλλείψει φωτογραφιῶν καὶσχεδίων, διὰ τὰ ὁποῖα ὑπῆρξε ἀτυχὴς συγκυρία, ὅπωςδὲν κατέστη ἐφικτὸν νὰ μετάσχη ἀρχῆθεν τῆς ἀνασκα -φῆς ἡ σχεδιάστρια L. Burnouf, θυγατέρα τοῦ μεγάλουφίλου τοῦ Ἑρρ. Σλῆμαν Emile Burnouf, Διευθυντοῦ τῆςΓαλλικῆς Ἀρχαιολογικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν. Ὄντως, ἡἀνασκαφὴ τοῦ Ἑρρ. Σλῆμαν εἰς Μυκήνας ἀποτελεῖ τὴνμεγαλυτέρα ἀπώλεια τῆς Μυκηναιολογίας.Ἡ ἀπουσία νομισμάτων ρωμαϊκῆς καὶ βυζαντινῆςἐπoχῆς ἀπὸ τὴν μείζονα περιοχὴ τῶν Μυκηνῶν μὲ τὴνἀρίστη ἐκ μέρους του γνῶσι τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆςγραπτῆς παραδόσεως (συγκεκριμένως, τῆς ἀπόψεωςτοῦ Στράβωνος ἐν VIII 372 τῶν Γεωγραφικῶν του: «...ὥστε νῦν μηδ’ ἴχνος εὑρίσκεσθαι τῆς Μυκηναίων πό -λεως...») τὸν ὡδήγησαν εἰς τὴν συναγωγὴ ἀντιστοίχωνσυμπερασμάτων, καθ’ ἃ οἱ Μυκῆναι δὲν εἶχαν κατοι -κηθῆ κατὰ τοὺς ρωμαϊκοὺς καὶ κατὰ τοὺς βυζαντινοὺςχρόνους, ἐπίσης δὲ ὅτι ἡ πόλι τῶν Μυκηνῶν δὲν εἶχεἐκδώσει τὰ ἴδια νομίσματα, δὲν εἶχε πρoβῆ εἰς κοπὴνἰδίων νομισμάτων (καὶ αὐτὸ ἐλλείψει εὑρημάτων κατὰτὶς ἀνασκαφὲς του καθόλου). 34Ἀντιθέτως, ἡ ἀπουσία συγχρόνων εὑρημάτων μυκη -ναϊκῆς ἐπoχῆς μέχρι τότε καὶ ἡ ἄγνοια περὶ τῆς σημα -σίας καὶ τῆς χρήσεως τῶν ρυτῶν τὸν ὡδήγησαν εἰς τὴνδιατύπωσι τῆς ἀπόψεως ὅτι ἡ ὀπὴ εἰς τὸ ἀνώτερoν ση -μεῖον τῆς κεφαλῆς τοῦ βοὸς τοῦ ρυτοῦ τῆς ἀργυρᾶςταυ ρoκεφαλῆς μὲ τὰ χρυσᾶ κέρατα ἐκ τοῦ τάφου Α IVτῶν Μυκηνῶν (ΕΑΜ 384) ἐχρησίμευε διὰ τὴν τοπο -θέτησι ἀνθέων. 35Ἂν καὶ δὲν περιλαμβάνονται φωτογραφίες καὶ σχέ -δια, ὅπως ἐσημειώθῃ, ἀπὸ τὸ ἐσωτερικὸ τῶν λακκο -ειδῶν τάφων εἰς τὸ ἔργον του περὶ Μυκηνῶν, ἐν τούτοιςτὸ ἔργον ἔχει γενικῶς ἐπαινεθῆ καὶ αὐτὸ ὀφείλεται εἰςτὴν ὅλη του διάρθρωσι καὶ τὴν ἐφαρμοσθεῖσα συγκρι -τικὴ μέθοδο.Ἂς σημειωθῇ, ἐπίσης, ὅτι, κατὰ τὴν διάρκεια τῆςἀνα σκαφῆς, ὁ Ἑρρ. Σλῆμαν καὶ ὁ Παν. Σταματάκηςἐτροφοδότησαν τὸν τοπικὸ καὶ τὸν ἀθηναϊκὸ τύπο μὲλακωνικὲς ἀνταποκρίσεις. Τὸ περιώνυμο θριαμβικὸτηλεγράφημα τοῦ Σλῆμαν πρὸς τὸν βασιλέα ΓεώργιοΑ΄ ἐδημοσιεύθη 36 εἰς τὴν ἐφημερίδα Ἐφημερίς καὶ ὅ,τιπροέβλεπε ὁ Σλῆμαν, δηλαδή, ὅτι «ὁ θησαυρὸς τῶνεὑρημάτων του θὰ ἑλκύη καθ’ ὅλους τοὺς ἐπιόνταςαἰῶνας ἐν Ἑλλάδι μυριάδας ξένων ἐκ πάσης χώρας»,εὗρe πλήρη ἐπιβεβαίωσι ἐντὸς ἐλαχίστων ἐτῶν μὲ τὸνδεκαπλασιασμὸ τῶν ξενοδοχείων τῶν Ἀθηνῶν λόγῳ τοῦγιγαντωθέντος τουριστικοῦ ρεύματος λόγῳ τῆς τουρι -στικῆς πλημμυρίδος χάριν τῶν εὑρημάτων τῶν Μυκη -νῶν.Ὁ κύριος ὄγκος τῶν ἐκθεμάτων του, ποὺ εἶχε γραφῆἀπὸ τὸν Σλῆμαν εἰς τὴν ἀγγλική (δέκα τέσσαρες τὸνἀριθμόν), ἐδημοσιεύθησαν εἰς τὴν ἐφημερίδα TheTimes τoῦ Λονδίνου (μετὰ τὴν ἀρχικὴ περὶ Τίρυνθοςἀνταπόκρισι) ἀπὸ τῆς 11ης Σεπτεμβρίου 1876 μέχρικαὶ τῆς 14ης Φεβρουαρίου 1877 καὶ αὐτὲς ἐχρησί -μευσαν ὡς τὸ βασικὸ ὑλικὸ διὰ τὴν συγγραφὴ τoυ ἔργουτοῦ περὶ Μυκηνῶν. 37Ἔχουν διαπιστωθῆ ὡρισμένες λανθασμένες ἀνα -φορὲς εὑρημάτων του εἰς ἄλλον τάφον ἀπὸ αὐτὸν εἰςτὸν ὁποῖον ἀνευρέθησαν, ἀλλὰ καὶ αὐτὰ συμβαίνουν33. Τὸ ζεῦγος δύο μὲ κανονικὸν φακὸν ληφθεισῶν φωτογραφιῶνἔχει τεθῆ ὡς πίν. 92 καὶ 93 εἰς τὸν δεύτερον τόμον τοῦ λευ -κώματος τῆς ἀνασκαφῆς τῶν Μυκηνῶν (βλ. Hood 1960 καὶ τὸἄρθρο του σὲ αὐτὸν τὸν τόμο). Καὶ εἰς τὶς δυὸ φωτογραφίεςἦτο τόσο ὁ Ἑρρ. Σλῆμαν ὅσο καὶ ἡ συζυγός του Σοφία. Γιὰαὐτὸ τὸ λόγο στὸ βιβλίο του Mycenae, στὸ χαρακτικὸ No VII,ποὺ βασιζόταν στὶς δύο αὐτὲς φωτογραφικὲς λήψεις, ἀφῃ -ρέθη ἡ μία ἀπεικόνισις τοῦ Ἐρρῖκου, καθὼς καὶ τῆς Σοφίας.Αὐτὸ εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα κάποιοι ἀρχαιολόγοι – μεταξὺαὐτῶν καὶ ἐμοῦ τοῦ ἰδίου - νὰ ὑποθέσουν λανθασμένως ὅτι ἡμία ἀπεικόνισις ἦτο τοῦ Π. Σταματάκη, τὴν ὁποία ἀφῄρεσε ὁΣλῆμαν ἀπὸ ἀντιζηλία (βλ. ἐπίσης Πετράκος 1992). Λεπτο -μερὴς ἐξέτασις τῶν δύο φωτογραφιῶν δεικνύει ὅτι εἶναιπράγματι ὁ Σλῆμαν τραβηγμένος σὲ διαφορετικὲς χρονικὲςστιγμές. Δυστυχῶς, πρὸς τὸ παρὸν τὸ πορτραῖτο τοῦ Π. Στα -ματάκη παραμένει ἄγνωστο.34. Schliemann 1878, 71-73.35. Αὐτόθι, 249, ἀριθ. 327-328˙ Karo 1930-33, 93 ἀριθ. 384, πίν.119˙ Κορρὲς 1973α, 879 κ. ἑξ., ἰδὶᾳ 893, πίν. Γ-Δ.36. Ἐφημερίς, Σάββατον 20 Νοεμβρίου 1876, Ἀριθ. 325, 2˙ Κορ -ρὲς 1974α, 17 εἰκ. 1. Αὐτόθι, περὶ ὅλων τῶν σχετικῶν δημο -σιευμάτων, 16-23, 56-62. Πρβ. καὶ Benesch (Hrsg.) 1978, 261.37. Κορρὲς 1974α, σσ. 18-19, ἀριθ. 121-139.