14.11.2014 Views

axali da uaxlesi istoria

axali da uaxlesi istoria

axali da uaxlesi istoria

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

qos yvelaze swori varaudisTvis <strong>da</strong>uWeria mxari. es gaxlavT guram Tofurias azri, romlis<br />

mixedviT, saanalizo fuZe Semdeg segmentacias eqvemdebareba: W-or-ox, sa<strong>da</strong>c Ziriseuli<br />

W elementi qarTuli wy kompleqsis velarul Tanxmovan<strong>da</strong>karguli zanuri Sesatyvisi<br />

un<strong>da</strong> iyos (Sdr. megruli Wy-ol-of-a `wyaloba~, Wy-ol-u-a `wyevla~, Wy-ol-ir-i `wyluli~,<br />

erTi mxriv, magram: wy-ar-i `wyali~, wyu `Wa~, wy-ur-g-il-i `wyaro~, Cxoro-wyu `cxrawyaro~,<br />

svanuri lй-l-wy-e `sveli~, meore mxriv). es <strong>da</strong>kavSireba Zalze saintereso Cans, magram asaxsnelia,<br />

ram gamoiwvia erTi <strong>da</strong> imave saerToqarTvelur wy Ziris transformacia xan SiSina<br />

(kanonzomieri) <strong>da</strong> xanac sisina (anomaliuri) variantebis saxiT megrulSi. gar<strong>da</strong> amisa,<br />

`Worox~-is SemTxvevaSi mTlad naTeli araa wy>Wy>W fonologiuri gar<strong>da</strong>qmnebis safuZveli.<br />

saerTod, un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom Woroxi, maWaxeli, ise, rogorc aWara erTmaneTTan semantikurad<br />

aSkara<strong>da</strong>a <strong>da</strong>kavSirebuli. maTSi gamoiyofa -War, -Wor, -Wax martivi fuZeebi, romlebic<br />

<strong>da</strong>iyvanebian W’ Zireul masalamde <strong>da</strong> ukavSirdebian wyals. Cveulebriv, -War <strong>da</strong> -Wor<br />

erTi <strong>da</strong> igive martivi fuZea sxva<strong>da</strong>sxva enaze gamoTqmuli: -War (aWara/aWariswyali) qar-Tuli<br />

fuZea, -Wor (Woroxi _ Sdr. Coloqi: mdinarea qobeleTSi _ guriisa <strong>da</strong> aWaris administraciul<br />

sazRvarTan) ki _ kolxuri (zanuri). sityva Woroxi warmomdgaria zanuri -Wor<br />

Zirisagan. TavisTavad interess iwvevs x’ sufiqsi, romelic sxva<strong>da</strong>sxva winamavali xmovniT<br />

gavrcelebuli iyo saqarTvelosa <strong>da</strong>, saerTod, mTel kavkasiaSi, ise, rogorc axlo aRmosavleTis<br />

uZveles mosaxleobaSi. sufiqsi x’ (Sdr. -xi, -ax -ox, -ix, -ux,...) u<strong>da</strong>vod gamoiyofa<br />

ara marto maWaxelaSi, aramed ukve gamovlenil araerT toponimsa <strong>da</strong> sityvaSi, romelTa<br />

ZiriTadi sema dRes <strong>da</strong>kargulia, Tumca specialur literaturaSi ukve <strong>da</strong>dgenilia afiqsi<br />

hi//ha-s pir<strong>da</strong>piri kavSiri huri-urartul eTnikur samyarosTan (<strong>da</strong>wvr. ix. n. mgelaZe, m. fa-<br />

Rava). bunebrivia, <strong>da</strong>saxelebul konteqstSi, aRniSnul teritoriaze _ uZvelesi droi<strong>da</strong>n<br />

qarTvelTa gansaxlebis arealSi, mniSvnelovania soflis aRmniSvneli saxelwodebis _ katafxia’s<br />

<strong>da</strong><strong>da</strong>stureba amave rigis iseTi toponimebis gverdiT, rogoricaa <strong>da</strong>ba _ borCxa,<br />

xeobebi _ desvekeli, murRuli, soflebi: xeba, Suaxevi, ze<strong>da</strong> <strong>da</strong> qve<strong>da</strong> qlaskuri, sveti <strong>da</strong><br />

sxva. katafxia mravalmxriv iqcevs yuradRebas. igi u<strong>da</strong>vod un<strong>da</strong> aixsnas qarTveluri enebis<br />

<strong>da</strong> qarTvelur enobriv samyarosTan <strong>da</strong>kavSirebuli uZvelesi xalxebisa <strong>da</strong> lingvisturi<br />

jgufebis safuZvelze. dResac, qarTuli enis <strong>da</strong>savlur dialeqtebSi, gansakuTrebiT kolxurSi<br />

(zanurSi), Semonaxulia -fxe (//-xe) sufiqsiT gaformebuli naTesaobis aRmniSvneli<br />

saxelwodebebi. igi tradiciulad qalis mamiseul gvars erTvo<strong>da</strong> (magaliTad: bauJafxe,<br />

eliafxe, comaixe, dunduxe...) <strong>da</strong> gaTxovili qalis naTesaobisadmi kuTvnilebas, mamis gvareulobi<strong>da</strong>n<br />

warmomavlobasa <strong>da</strong> vinaobas gamoxatav<strong>da</strong>. am formantiT sqesic ganisazRvrebo<strong>da</strong>.<br />

katafxia’sTan mimarTebaSi yuradRebas iqcevs lazuri gvari ketiSi, romelic SemdegSi<br />

gamoyenebuli iqna gaTxovili qalis mamiseuli gvaris sawarmoeblad: ketifxe (Sdr. lazur<br />

pepifxe’sa <strong>da</strong> TurqeTSi, sofel sumleTSi kanifxe’s). sxvaTaSoris, swored ketifxe<strong>da</strong>n SemdegSi<br />

kvlav warmoiqmna mamiseuli xazis gvareuloba _ ketifxeSi (Sdr. msgavsi gziT warmoqmnil<br />

`tbeTis sulTa matianeSi~ <strong>da</strong>mowmebul nikolafxeSvils). vfiqrobT sayuradReboa<br />

eTer beriZes sufiqsi fxe (//fxi) geografiul saxelwodebaSi rom <strong>da</strong>ufiqsirebia. specialur<br />

literaturaSi ukve <strong>da</strong>dgenilia, rom mdedrobiTi sqesis mawarmoebeli -mxe//-xe//-fxe<br />

nawilakis uZvelesi semantika <strong>da</strong>kavSirebulia Sobis cnebasTan, romelic kolxur enobriv<br />

samyaroSi dRemde Semoinaxa (Sdr. o. WurRulias). ganviTarebis adreul safexurze igi manayofierebeli<br />

wylis mniSvnelobasac Seicav<strong>da</strong>. aqe<strong>da</strong>n misi ori arqauli sema: wyali <strong>da</strong><br />

Soba (>Svili//skiri), romlebic qronologiurad Tanabar donezec ki SeiZleba ganvixiloT.<br />

amdenad, fxe//xe ramdenime uZveles mniSvnelobas gadmoscem<strong>da</strong>: manayofierebeli wylis, Sobis<br />

<strong>da</strong>, Sesabamisad, Svilis, mravlobiTi ricxvis <strong>da</strong>, sabolood, zoga<strong>da</strong>d, qalis naTesaobis,<br />

mamiseuli gvarisadmi kuTvnilebis.<br />

tipologiurad <strong>da</strong> semantikurad aseTive konteqstSi un<strong>da</strong> ganvixiloT kolxuri termini<br />

skiri (//sqiri), romelic Svils aRniSnavs <strong>da</strong> gvarsaxelSi sufiqsic rolsac asrulebs<br />

(magaliTad, papaskiri, wuleiskiri, papasqua...), Tumca, imavdroulad, konkretulad<br />

mdinaris, zoga<strong>da</strong>d ki _ wylis aRmniSvnel saxewodebebTanaa <strong>da</strong>kavSirebuli, ufro<br />

zustad, igi wylis protosemas un<strong>da</strong> warmoadgendes (<strong>da</strong>wvr. ix. n. mgelaZe, m. faRava). amis<br />

<strong>da</strong>matebiTi <strong>da</strong><strong>da</strong>sturebaa eTer beriZis mier gamovlenili soflis saxelwodeba _<br />

qlaskuri (gv. 276), romelic, u<strong>da</strong>vod, `Tbil wyals~ un<strong>da</strong> aRniSnavdes <strong>da</strong> ara `Tbili qaris<br />

wyals~ (ix. wignis re<strong>da</strong>qtoris _ r. surmaniZis SeniSvna). niSandoblivia, rom skir-<br />

Tan <strong>da</strong>kavSirebuli toponimebi qarTvelur tomTa Zvel <strong>da</strong> uZveles istoriul problemaTa<br />

analizis saSualebas gvaZlevs. amitomac, am tipis TiToeuli hidronimisa Tu geografiuli<br />

saxelwodebis gamovlena saSuri saqmea. am TvalsazrisiT SegviZlia <strong>da</strong>vasaxe-<br />

460

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!