axali da uaxlesi istoria
axali da uaxlesi istoria
axali da uaxlesi istoria
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>da</strong>saxlebulebma SeZles miuridebis mier alyaSemortymuli aulebi<strong>da</strong>n 300 a<strong>da</strong>mianis kaxeTSi<br />
gadmoyvana. isini wina wels Camosaxlebul TanamemamuleebTan <strong>da</strong>asaxles 1 .<br />
rusebis mier vedenoze mitanili ieriSis Semdeg 1859 wlis 10 Tebervals Samili vedeno<strong>da</strong>n<br />
iCqeriis aul gunibSi ga<strong>da</strong>vi<strong>da</strong>. aman mosaxleobaze imdenad <strong>da</strong>mTrgunvelad imoqme<strong>da</strong>,<br />
rom `isini did jgufebad gamodiodnen aulebi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> iwyebdnen Crd. kavkasiis<br />
<strong>da</strong>blobze, axal aulebSi Casvlas~ 2 . `Casaxlebas uamindoba <strong>da</strong>emTxva, ramac ltolvilTa<br />
mdgomareoba gaarTula. amis miuxe<strong>da</strong>vad ga<strong>da</strong>saxlebis procesi mimdinareob<strong>da</strong> Seuferxeblad~<br />
3 .<br />
Crdilo-aRmosavleT kavkasiaSi omis <strong>da</strong>mamTavrebel etapze (1859 w. agvisto) rusebma<br />
kaxeTSi Camosaxlebul <strong>da</strong>Restnelebs ukan _ samSobloSi <strong>da</strong>brunebis neba <strong>da</strong>rTes. 18<br />
agvistos un<strong>da</strong> <strong>da</strong>wyebuliyo anwux-kapuWelTa gasaxleba, 1 seqtembers ki _ didoelebis.<br />
kaxeTi <strong>da</strong>toves asaxoelebma <strong>da</strong> kapuWelebma, anwuxelebi ki adgilze <strong>da</strong>rCnen 4 .<br />
1858 wlis noemberSi evdokimovma <strong>da</strong>iwyo nazransa <strong>da</strong> Satois Soris arsebuli tyeebis<br />
gaCexva. ekologiuri diversiebi moewyo galaSevelebis miwebzec.<br />
paralelurad moewyo samxedro eqspediciebi inguSur <strong>da</strong> CeCnur <strong>da</strong>umorCilebel<br />
aulebze. rusebTan sisxlismRvreli brZolebis Semdeg mosaxleobam morCileba gamoacxa<strong>da</strong><br />
<strong>da</strong> mTlianad ga<strong>da</strong>saxl<strong>da</strong> Crd. kavkasiis <strong>da</strong>blobze 5 .<br />
1858 wlis Semodgomaze mRelvarebam kvlav ifeTqa iCqeriaSi. 1858 wlis noembris meore<br />
naxevarSi maT evdokimovma Seutia. mdinare bassas xeobaSi rusebi or kolonad Sevidnen.<br />
maT CaaxSes ajanyeba. dekembris bolos 800 komli iCqerieli rusebis mier Zal<strong>da</strong>tanebiT<br />
iqna Casaxlebuli <strong>da</strong>blobze 6 .<br />
kavkasiis armiis mTavarsar<strong>da</strong>l al. bariatinskis mier ganxorcielebuli sastiki<br />
<strong>da</strong>msjeli eqspediciebis Semdeg 1858 wli<strong>da</strong>n CeCnebma Tan<strong>da</strong>Tan Sewyvites winaaRmdegoba<br />
<strong>da</strong> rusebs morCileba gamoucxades. es didi <strong>da</strong>rtyma iyo Samilis ZlierebisTvis, radganac<br />
CeCneTi mTiani <strong>da</strong>RestnisTvis warmoadgen<strong>da</strong> beRels <strong>da</strong> strategiul gasaRebs.<br />
samxedro eqspediciebTan erTad <strong>da</strong>Restnis <strong>da</strong>samorCileblad rusuli xelisufleba<br />
Samilis naibebisa <strong>da</strong> sxva moxeleebis mosyidvis politikasac warmatebiT iyeneb<strong>da</strong>.<br />
sakmaod kargad iyo organizebuli jaSuSuri saqmianobac. ruseTis xelisufleba yovel-<br />
Tvis flob<strong>da</strong> informacias <strong>da</strong>RestanSi arsebuli viTarebis Sesaxeb <strong>da</strong> droulad iReb<strong>da</strong><br />
Sesaferis zomebs.<br />
rusebma Seuwyveteli brZolebis Semdeg saimamos de<strong>da</strong>qalaq vedenos garSemo Tan<strong>da</strong>Tan<br />
rkali Seaviwroves. 1859 wlis 17 marti<strong>da</strong>n <strong>da</strong>iwyo misi <strong>da</strong>bombva. igi 1 aprils iqna<br />
aRebuli. bevri naibi ruseTis mxares ga<strong>da</strong>vi<strong>da</strong>. Samilma andiisken <strong>da</strong>ixia. ruseTis armia<br />
mas fex<strong>da</strong>fex mihyvebo<strong>da</strong>.<br />
Samili iCqeriis aul RunibSi ga<strong>da</strong>vi<strong>da</strong>. am periodSi <strong>da</strong>RestanTan mobilizebuli<br />
iyo rusebis 270 aTasiani armia. Samilma Runibi gaamagra, romelsac 10 agvistos ruseTis<br />
10-aTasianma armiam alya Semoartya. cixe-simagres mxolod 332 miuridi icav<strong>da</strong> 7 .<br />
18 agvistos RunibTan mivi<strong>da</strong> kavkasiis mefisnacvali <strong>da</strong> armiis mTavarsar<strong>da</strong>li Tavadi<br />
bariatinski. 25 agvistos RamiT erTi mxri<strong>da</strong>n, Tavad Tarxanovis, meore mxri<strong>da</strong>n, ki<br />
tergukasovis razmebi saSineli sirTuleebis ga<strong>da</strong>laxvis Semdeg, Tokebisa <strong>da</strong> kibeebis<br />
gamoyenebiT, avidnen Runibis ze<strong>da</strong> moe<strong>da</strong>nze. Samilis sacxovrebeli alyaSemortymuli<br />
iyo me-14 batalioniT. miuridebma mcire xans gaibrZoles <strong>da</strong> winaaRmdegoba Sewyvites.<br />
1859 wlis 25 agvistos SuadRis 4 saaTze Samili tyved Cabar<strong>da</strong> Tavad bariatinskis,<br />
romelmac imami miiRo aryis mcire tyeSi, qvaze mjdomma. am qvaze Semdeg amokveTes am<br />
movlenis aRmniSvneli warwera 8 .<br />
Samili ga<strong>da</strong>yvanil iqna jer kalugaSi, Semdeg ki kievSi. ruseTis xelisuflebam,<br />
mas bariatinskisgan RunibSi miRebuli <strong>da</strong>pirebis Tanaxmad, meqaSi, wmin<strong>da</strong> adgilebis mosalocad<br />
wasvlis nebarTva misca.<br />
1 Акты…, ХII, ч. 2, стр. 1140-1143; n. omaraSvili, <strong>da</strong>sax. naSromi, gv. 97.<br />
2 iqve, 1131.<br />
3 iqve.<br />
4 iqve, gv. 1170.<br />
5 iqve, gv. 1289.<br />
6 iqve.<br />
7 Crdilo kavkasiis xalxTa istoriis narkvevebi, II (Tbilisi, 1987), gv. 78.<br />
8 Ковалевский П., Покоренний Кавказ (С-Петербург, 1914), стр. 448-449.<br />
325