axali da uaxlesi istoria
axali da uaxlesi istoria
axali da uaxlesi istoria
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
nogeneturi Tu genealogiuri gadmocemebis Tanaxmad mTa fsxus Tavis mfarvel RvTaebad<br />
mravali gvari aRiqvam<strong>da</strong> <strong>da</strong> sakuTar warmoSobas ukavSireb<strong>da</strong>. swored am eTnogenealogiuri<br />
Tqmulebebisa <strong>da</strong> ZirxatTan urTierTobis Sedegad, SesaZlebeli xdeba mosaxleobis<br />
migraciuli moZraobis mimarTulebis <strong>da</strong>dgena. savaraudod, mikroteritoriuli<br />
RvTaebebi, afxazuri sagvareuloebis realur istoriul cxovrebasTan, maT Tav<strong>da</strong>pirvel<br />
sacxovrisTan Crdilo kavkasiasTan iyo <strong>da</strong>kavSirebuli. rogorc Cans, mTi<strong>da</strong>n barisaken<br />
Camonacvlebul mosaxleobas Tavisi Zir-Zveli salocavis `wili~ Tan mohqon<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />
axal salocavebs afuZneb<strong>da</strong>, magram Zvels, romelTanac maTi warmoSoba iyo <strong>da</strong>kavSirebuli<br />
ar iviwyeb<strong>da</strong>. afxazuri gvarebis umravlesoba ptiSi, xvatiSi, aZinaa 1 , adleiba, bagafSi<br />
2 , aSuba, kiaxirifa, simismi, saZba-CiCba 3 , cimcim 4 , amiWba, Cegem, inal-ifa, wanba 5 , xuxba,<br />
arZinba 6 , bazba, saZba, trafS 7 <strong>da</strong> sxva mravali, swored fshu <strong>da</strong> mis Tav<strong>da</strong>pirvel `wilTan~<br />
inal kubesTan (inalis saflavTan) aris <strong>da</strong>kavSirebuli. dResaswaulze, weliwad-<br />
Si erTxel es gvarebi salocavs sisxlian zvaraks swiravdnen <strong>da</strong> janmrTelobas, gamravlebas,<br />
keTilganwyobas SesTxovdnen 8 . yvela SemTxvevaSi, zvarakis Sewirvis Semdeg afxazebs<br />
imedi hqon<strong>da</strong>T, rom isini sikeTes <strong>da</strong> <strong>da</strong>xmarebas miiRebdnen, amave dros codvebic<br />
mietevebo<strong>da</strong>T. msxverplis gaReba <strong>da</strong> zvarakis Sewirva aucileblobiT iyo gamowveuli,<br />
radganac zvarakis sisxli sicocxlis wyarod iTvlebo<strong>da</strong>. winapris kultis CamoyalibebaSi<br />
didi roli iTamaSa micvalebulze zrunvam. micvalebulebis gulis mosagebad aucilebeli<br />
iyo msxverplis Sewirva, maTi imqveyniur samyaroSi <strong>da</strong>pureba <strong>da</strong> Tayvaniscema.<br />
zvaraki warmoadgen<strong>da</strong> maT gzavnils sulebTan. amitom iyo, rom msxverplSewirva tardebo<strong>da</strong><br />
yvela movlenis <strong>da</strong>sawyissa <strong>da</strong> <strong>da</strong>sasruls _ mindvris saxvneli samuSaoebis <strong>da</strong>wyebisa<br />
<strong>da</strong> <strong>da</strong>srulebisas, mosavlis aRebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>binavebisas, nadirobis win <strong>da</strong> mis Semdeg,<br />
gvalvis dros <strong>da</strong> sxv.<br />
sazogadoebriv, saojaxo, sameurneo yofisa <strong>da</strong> sxv. e. i. afxazebis yofa-cxovrebis<br />
yvela momentze religia mudmiv SesamCnev gavlenas axden<strong>da</strong>. sakiTxis retrospeqtuli<br />
Seswavlis Sedegad cnobili xdeba, rom Suasaukuneebsa 9 <strong>da</strong> mogvianebiTac 10 , nawilobriv<br />
sasoflo sameurneo saqmianobi<strong>da</strong>n wamyvan <strong>da</strong> tradiciul <strong>da</strong>rgad mesaqonleoba iTvlebo<strong>da</strong>.<br />
amis <strong>da</strong>ma<strong>da</strong>stureblad sayuradReboa termini araxu (saqoneli, pirutyvi), romelic<br />
orgvari mniSvnelobis matarebelia. gar<strong>da</strong> pirutyvisa, igi afxazisaTvis yvelaze<br />
gamosayenebelsa <strong>da</strong> Zvirfass, xolo iraxum mis sapirispirod, sityva-sityviT `is rac<br />
saqoneli ar aris, uvargisia~ aRniSnavs. aqe<strong>da</strong>n gamomdinare, mesaqonleobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />
kulti yvelaze Zveli Cans <strong>da</strong> bunebrivia, ganviTarebuli sistemiTac gamoirCeva.<br />
am kultis yvelaze TvalsaCino RvTaebaa – aiTar. mas mosaxleobisaTvis keTildReoba,<br />
saqonlis mravalsulianoba <strong>da</strong> simrTele mohqon<strong>da</strong>; amave dros, mtacebeli cxovelebisa<br />
<strong>da</strong> qurdebisaganac icav<strong>da</strong>. anTar bJaiTr (aiTar Svido) ase mimarTavdnen mas afxazebi.<br />
aiTars Svidnawiliani saxe hqon<strong>da</strong>. TiToeul nawils ufro mcire RvTaeba hyav<strong>da</strong>: mewvel<br />
Zroxebs – Jvabran (Zroxebis de<strong>da</strong>); Txebs – jabran (Txebis de<strong>da</strong>); cxenebs – aCSaSana;<br />
ZaRlebs – alSkntr; mTvaris – amza; mzis – amra; naTesisa <strong>da</strong> pirutyvis – anafa-naga. anafa<br />
nagas kultSi nayofierebis motivic Cans, Tumca, igi umetesad saqonelzea gaTvaliswinebuli.<br />
amave dros, mcire doziT naTesebis mniSvnelobacaa xazgasmuli. aiTars<br />
`afxazebis warmarTul panTeonSi, Tavisi saerTo aRiarebiTa <strong>da</strong> farTo funqciiT gamorCeuli<br />
adgili ukavia~ 11 . rogorc Cans, Svidnawiliani saxi<strong>da</strong>n, yvela saxe, maT Soris<br />
mTvarisa <strong>da</strong> mzisac mesaqonleobis kults emsaxureba. mTvaris RvTaebas mxolod mamaka-<br />
1 Ногмов Ш. Б., История адыгского народа (Тбилиси, 1861), стр. 70-71.<br />
2 Инал-ипа Ш. Д., Вопросы этнокультурной истории абхазов (Сухуми, 1976), стр. 175.<br />
3 Чурсин Г. Ф., Материалы по этнографии Абхазии (Сухуми, 1957), стр. 34.<br />
4 Бжания В. Н., Из истории хозяйство и культуры абхазов (Сухуми, 1973), стр. 52, 61, 63, 305.<br />
5 Броневский С., Новейшие географические и исторические известия о Кавказе, ч. I (Москва, 1823), стр. 229; Лавров А. И.,<br />
Историко-этнографические очерки Кавказа (Ленинград, 1978), стр. 41-47.<br />
6 Инал-ипа Ш. Д., Вопросы этнокультурной истории абхазов…, стр. 175.<br />
7 Бгажба Х. С., Бзибский диалект абхазского языка (Тбилиси, 1964), стр. 244.<br />
8 Чурсин Г. Ф., <strong>da</strong>sax. naSromi, gv. 28.<br />
9 arq. Lamberti, samegrelos aRwera (Tbilisi, 1991); evlia Celebis `mogzaurobis wigni~, nakv. I, Targmani<br />
g. fuTuriZis (Tbilisi, 1971).<br />
10 Дубровин Н., Абазцы (Азега), том I, кн. 2 (С.-Петербург, 1871); p. giorgiZe (p. Waraia), afxazeTi <strong>da</strong> afxazebi, iveria,<br />
#180 (1888); Завадский Ф. А., Абхазия и Цебельда, Кавказ, №61 (1867); Броневский С., Новейшие географические и<br />
исторические известия о Кавказе, ч. I (Москва, 1823); Селезнев Н., Руководство к познанию Кавказа (С-Петербург, 1847-1850).<br />
11 Инал-ипа Ш. Д., Абхазы (Сухуми, 1965), стр. 520.<br />
417