14.11.2014 Views

axali da uaxlesi istoria

axali da uaxlesi istoria

axali da uaxlesi istoria

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

nogeneturi Tu genealogiuri gadmocemebis Tanaxmad mTa fsxus Tavis mfarvel RvTaebad<br />

mravali gvari aRiqvam<strong>da</strong> <strong>da</strong> sakuTar warmoSobas ukavSireb<strong>da</strong>. swored am eTnogenealogiuri<br />

Tqmulebebisa <strong>da</strong> ZirxatTan urTierTobis Sedegad, SesaZlebeli xdeba mosaxleobis<br />

migraciuli moZraobis mimarTulebis <strong>da</strong>dgena. savaraudod, mikroteritoriuli<br />

RvTaebebi, afxazuri sagvareuloebis realur istoriul cxovrebasTan, maT Tav<strong>da</strong>pirvel<br />

sacxovrisTan Crdilo kavkasiasTan iyo <strong>da</strong>kavSirebuli. rogorc Cans, mTi<strong>da</strong>n barisaken<br />

Camonacvlebul mosaxleobas Tavisi Zir-Zveli salocavis `wili~ Tan mohqon<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

axal salocavebs afuZneb<strong>da</strong>, magram Zvels, romelTanac maTi warmoSoba iyo <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

ar iviwyeb<strong>da</strong>. afxazuri gvarebis umravlesoba ptiSi, xvatiSi, aZinaa 1 , adleiba, bagafSi<br />

2 , aSuba, kiaxirifa, simismi, saZba-CiCba 3 , cimcim 4 , amiWba, Cegem, inal-ifa, wanba 5 , xuxba,<br />

arZinba 6 , bazba, saZba, trafS 7 <strong>da</strong> sxva mravali, swored fshu <strong>da</strong> mis Tav<strong>da</strong>pirvel `wilTan~<br />

inal kubesTan (inalis saflavTan) aris <strong>da</strong>kavSirebuli. dResaswaulze, weliwad-<br />

Si erTxel es gvarebi salocavs sisxlian zvaraks swiravdnen <strong>da</strong> janmrTelobas, gamravlebas,<br />

keTilganwyobas SesTxovdnen 8 . yvela SemTxvevaSi, zvarakis Sewirvis Semdeg afxazebs<br />

imedi hqon<strong>da</strong>T, rom isini sikeTes <strong>da</strong> <strong>da</strong>xmarebas miiRebdnen, amave dros codvebic<br />

mietevebo<strong>da</strong>T. msxverplis gaReba <strong>da</strong> zvarakis Sewirva aucileblobiT iyo gamowveuli,<br />

radganac zvarakis sisxli sicocxlis wyarod iTvlebo<strong>da</strong>. winapris kultis CamoyalibebaSi<br />

didi roli iTamaSa micvalebulze zrunvam. micvalebulebis gulis mosagebad aucilebeli<br />

iyo msxverplis Sewirva, maTi imqveyniur samyaroSi <strong>da</strong>pureba <strong>da</strong> Tayvaniscema.<br />

zvaraki warmoadgen<strong>da</strong> maT gzavnils sulebTan. amitom iyo, rom msxverplSewirva tardebo<strong>da</strong><br />

yvela movlenis <strong>da</strong>sawyissa <strong>da</strong> <strong>da</strong>sasruls _ mindvris saxvneli samuSaoebis <strong>da</strong>wyebisa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>srulebisas, mosavlis aRebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>binavebisas, nadirobis win <strong>da</strong> mis Semdeg,<br />

gvalvis dros <strong>da</strong> sxv.<br />

sazogadoebriv, saojaxo, sameurneo yofisa <strong>da</strong> sxv. e. i. afxazebis yofa-cxovrebis<br />

yvela momentze religia mudmiv SesamCnev gavlenas axden<strong>da</strong>. sakiTxis retrospeqtuli<br />

Seswavlis Sedegad cnobili xdeba, rom Suasaukuneebsa 9 <strong>da</strong> mogvianebiTac 10 , nawilobriv<br />

sasoflo sameurneo saqmianobi<strong>da</strong>n wamyvan <strong>da</strong> tradiciul <strong>da</strong>rgad mesaqonleoba iTvlebo<strong>da</strong>.<br />

amis <strong>da</strong>ma<strong>da</strong>stureblad sayuradReboa termini araxu (saqoneli, pirutyvi), romelic<br />

orgvari mniSvnelobis matarebelia. gar<strong>da</strong> pirutyvisa, igi afxazisaTvis yvelaze<br />

gamosayenebelsa <strong>da</strong> Zvirfass, xolo iraxum mis sapirispirod, sityva-sityviT `is rac<br />

saqoneli ar aris, uvargisia~ aRniSnavs. aqe<strong>da</strong>n gamomdinare, mesaqonleobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

kulti yvelaze Zveli Cans <strong>da</strong> bunebrivia, ganviTarebuli sistemiTac gamoirCeva.<br />

am kultis yvelaze TvalsaCino RvTaebaa – aiTar. mas mosaxleobisaTvis keTildReoba,<br />

saqonlis mravalsulianoba <strong>da</strong> simrTele mohqon<strong>da</strong>; amave dros, mtacebeli cxovelebisa<br />

<strong>da</strong> qurdebisaganac icav<strong>da</strong>. anTar bJaiTr (aiTar Svido) ase mimarTavdnen mas afxazebi.<br />

aiTars Svidnawiliani saxe hqon<strong>da</strong>. TiToeul nawils ufro mcire RvTaeba hyav<strong>da</strong>: mewvel<br />

Zroxebs – Jvabran (Zroxebis de<strong>da</strong>); Txebs – jabran (Txebis de<strong>da</strong>); cxenebs – aCSaSana;<br />

ZaRlebs – alSkntr; mTvaris – amza; mzis – amra; naTesisa <strong>da</strong> pirutyvis – anafa-naga. anafa<br />

nagas kultSi nayofierebis motivic Cans, Tumca, igi umetesad saqonelzea gaTvaliswinebuli.<br />

amave dros, mcire doziT naTesebis mniSvnelobacaa xazgasmuli. aiTars<br />

`afxazebis warmarTul panTeonSi, Tavisi saerTo aRiarebiTa <strong>da</strong> farTo funqciiT gamorCeuli<br />

adgili ukavia~ 11 . rogorc Cans, Svidnawiliani saxi<strong>da</strong>n, yvela saxe, maT Soris<br />

mTvarisa <strong>da</strong> mzisac mesaqonleobis kults emsaxureba. mTvaris RvTaebas mxolod mamaka-<br />

1 Ногмов Ш. Б., История адыгского народа (Тбилиси, 1861), стр. 70-71.<br />

2 Инал-ипа Ш. Д., Вопросы этнокультурной истории абхазов (Сухуми, 1976), стр. 175.<br />

3 Чурсин Г. Ф., Материалы по этнографии Абхазии (Сухуми, 1957), стр. 34.<br />

4 Бжания В. Н., Из истории хозяйство и культуры абхазов (Сухуми, 1973), стр. 52, 61, 63, 305.<br />

5 Броневский С., Новейшие географические и исторические известия о Кавказе, ч. I (Москва, 1823), стр. 229; Лавров А. И.,<br />

Историко-этнографические очерки Кавказа (Ленинград, 1978), стр. 41-47.<br />

6 Инал-ипа Ш. Д., Вопросы этнокультурной истории абхазов…, стр. 175.<br />

7 Бгажба Х. С., Бзибский диалект абхазского языка (Тбилиси, 1964), стр. 244.<br />

8 Чурсин Г. Ф., <strong>da</strong>sax. naSromi, gv. 28.<br />

9 arq. Lamberti, samegrelos aRwera (Tbilisi, 1991); evlia Celebis `mogzaurobis wigni~, nakv. I, Targmani<br />

g. fuTuriZis (Tbilisi, 1971).<br />

10 Дубровин Н., Абазцы (Азега), том I, кн. 2 (С.-Петербург, 1871); p. giorgiZe (p. Waraia), afxazeTi <strong>da</strong> afxazebi, iveria,<br />

#180 (1888); Завадский Ф. А., Абхазия и Цебельда, Кавказ, №61 (1867); Броневский С., Новейшие географические и<br />

исторические известия о Кавказе, ч. I (Москва, 1823); Селезнев Н., Руководство к познанию Кавказа (С-Петербург, 1847-1850).<br />

11 Инал-ипа Ш. Д., Абхазы (Сухуми, 1965), стр. 520.<br />

417

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!