Voortrekkers van oud Nederland, deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

handel geleidelijk naar Antwerpen overgegaan, en heeft zij ten
slotte haar kantoor naar die stad verplaatst 1).
De woelige toestanden in de Nederlanden waren echter, hoezeer
de Hanze hierbij met groote geestkracht te werk ging, niet
gunstig. De Spaansche furie deed aan het Verbond geweldige
schade; en nog grooter ramp trof haar, toen na de verovering van
de stad door de Spanjaarden in 1585, de Republiek de Schelle
sloot.
Ook elders is het haar niet medegeloopen. Zoodra in de laatste
jaren der 16de eeuw zich de handel op Archangel begon te ontwikkelen
heeft ook zij getracht haar aandeel daarin te bemachtigen.
Het is haar echter niet mogen gelukken daar staande te blijven 2).
De Engelschen en Nederlanders hebben zich daar kunnen handhaven;
de Hanze heeft het moeten opgeven. Haar tijd van macht
was voorbij.
Ik wil dit hoofdstuk besluiten met eenige beschouwingen over
den Nederlandschen Oostzeehandel aan de hand van daaromtrent
bekende cijfers. Een tijd lang is die handel zeker wel de voornaamste
bron van inkomsten voor de Repu bliek geweest, en door
dezen vooral heeft zij een tijd aan de spits gestaan van alle zeevarende
natiën der wereld.
Hoe belangrijk in de qde eeuw de Oost- en West-Indië-vaart
ook geweest is, toch haalt zij niet in beteekenis bij de Oostzeevaart.
Nog in 1666 was 3/4 van het Amsterdamsch beurskapitaal
belegd in den Oostzeehandel; van het resteerend 1/4 meer dan de
helft in den Noordzeehandel en de visscherij; slechts het overblijvende
was in hoofdzaak bij de Oost- en West-Indische compagnieën
betrokken.
Reeds in het artikel over de Nederlandsche koloniën in Pruisen
deelde ik eenige cijfers mede, waaruit bleek welk zeer belangrijk
aandeel de Hollandsche scheepvaart had in de vaart op Koningsbergen
en hoe dit voortdurend toenam; Koningsbergen was
I) Het overbrengen van het kantoor van Brugge naar Antwerpen, dat met groote
strubbelingen gepaard is gegaan - het heeft ongeveer een halve eeuw geduurd vóór
Antwerpen officieel het Hanzekantoor werd - is levendig beschreven door Häpke
in "Der deutsche Kaufmann in den Niederlanden" (Pfingstblätter des Hansischen
Geschichtvereins. Blatt VII 19II); het boekje bevat ook een fraaie teekening met
beschrijvin'g van het "Oosterlingenhuis", dat helaas in 1893 door brand vernield is.
2) Zie in de studie van Mr. J. H. de Stoppelaar "Balthazar de Moucheron", de
geschiedenis betreffende de stichting van Archangel, dat eigenlijk een Hollandsche
stad is geweest, en de hoogst belangrijke rol daar door Melchior de Moucheron
en verschillende Nederlanders op het einde der 16de en in de eerste helft der 17de
eeuw gespeeld.
78