Voortrekkers van oud Nederland, deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

nederzetting van uitgeweken Nederlandsche Remonstranten, die
daar inderdaad een Nederlandsche stad hebben gesticht.
Bij de staatkundig-kerkelijke troebelen in de Republiek der
Geünieerde Provinciën, die aanleiding hebben gegeven tot de
terechtstelling van Oldenbarneveld en de vervolging van zoovele,
tot de partij der Remonstranten behoorende predikanten, ambtenaren
en regenten, heeft tot de verbannenen ook behoord Johan
de Haen, pensionaris van Haarlem. Hij heeft een toevluchtsoord
gevonden op het gebied van den zeer verdraagzamen hertog
Prederik In van Sleeswijk-Holstein, die hem spoedig daarna
benoemd heeft tot raadsheer, en hem het kasteel Tonningen tot
woonplaats gaf. Deze begaafde en ondernemende, maar wel wat
fantastische, vorst had het plan opgevat in zijn rijk een handelsstad
te stichten aan de Noordzee. Dit is volstrekt geen op zichzelf
staand geval; de Duitsche vorsten en ook de Zweedsche koningen
hebben in hunne landen tal van steden gesticht; men denke bijv.
aan Gothenburg in Zweden.
Het groote verschil van de bovenbedoelde stichting met die in
Sleeswijk is echter daarin gelegen, dat in de eerstgenoemde
gevallen de stedenstichters een juist staatkundig en economisch
inzicht bezaten, waardoor hunne werken geslaagd zijn, terwijl dit
bij den Sleeswijkschen vorst ontbrak, waardoor zijn stichting:
een havenstad zonder achterland van beteekenis, op een mislukking
is uitgeloopen.
Prederik wilde zijn stad bouwen voornamelijk voor den handel
op Spanje, waarbij hij, naar zijne meening, dan zeer in het voordeel
zou zijn boven de Republiek, die met Spanje in oorlog was,
en hij minder dan deze van de onder den Spaanschen koning
staande Duinkerker kapers te lijden zou hebben. Als plaats voor
die stad had hij uitgekozen een terrein, gelegen tusschen de Eider
en een zijtak van dat riviertje, de Treene, op korten afstand van
de zee. Voor het volvoeren van die plannen ontbrak het hem
echter aan kapitaal, kooplieden, schepen en scheepskapiteins. Door
De Haen bekend gemaakt met de toestanden in de Nederlanden,
Waar de in zoo groote moeilijkheden verkeerende Remonstranten
onder hunne leden een groot aantal vermogende kooplieden met
uitgebreide handelsrelaties telden, knoopte hij met de leiders der
uitgewekenen onderhandelingen aan, om hen er toe te bewegen,
aandrang op hun geloofsgenooten uit te oefenen, zich op voordeelige
voorwaarden in zijn land te vestigen. Voorloopig was het
Succes van die onderhandelingen gering. Maar de zaak kwam in
een beter spoor toen een aanzienlijk Amsterdamsch koopman,
61