Voortrekkers van oud Nederland, deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

- -- --------- - --
Bij dat bondgenootschap is van een idieele verstandhouding
tusschen beide rijken allerminst sprake geweest. Het was een zuiver
"mariage de raison"; men had elkander noodig; en daarmede uit.
Zoowel Denemarken als de Nederlanden stelden prijs op elkanders
steun tegenover de opkomende macht van het krijgshaftige Zweden;
Denemarken uit vrees voor zijn bestaan, de Nederlanders met
het oog op de handelsbelangen in de Oostzee, die voor hen ook
bijna een levenskwestie waren; bovendien met het oog op de
gespannen verhouding ten opzichte van Engeland, den onder
Cromwell tot zulk een geduchte macht gegroeiden mededinger.
Het lag daarbij niet in den aard der nuchtere, practische politiek
der Staten gevoelsargumenten te laten gelden. Bij meer dan ééne
gelegenheid heeft Nederland dan ook zijn bondgenoot in den steek
gelaten, omdat zijn eigen belang zulks meebracht. Zelfs te midden
van den felsten krijg, verloor de politiek der Vereenigde Provinciën
geen oogenblik uit het oog, dat Denemarken wel geholpen moest
worden, maar toch ook weer niet te veel. Het mocht den bond- I ,
genoot niet al te goed gaan; dat zou gevaarlijk kunnen wordenl
Toen Karel X August in 1656 half Europa in beroering bracht
door met zijn toenmaligen bondgenoot Brandenburg, Polen nagenoeg
onder den voet te loopen en Dantzig bedreigde, was de
Nederlandsche gezant in Kopenhagen druk in de weer om Frederik
III aan te sporen Zweden aan te vallen, en werd een Nederlandsche
vloot, onder Wassenaar van Obdam, naar de Oostzee gezonden
om de Nederlandsche belangen te verdedigen. Maar zoodra
de handelsbelangen door het verdrag van Elbing in veiligheid
waren gebracht, keerde, tot groote teleurstelling van de Denen,
die vloot zonder een schot gelost te hebben, weder naar het
vaderland terug. Toen in het volgend jaar de Deensche koning
werkelijk tot den oorlog besloot, heeft het van hulp van de Staten
al heel weinig bemerkt. In den winter van 1657-' 58 heeft Karel X,
door zijn vermetelen tocht over de bevroren zeearmen, nagenoeg
het geheele - door een paniek bevangen - Denemarken bemachtigd
en het tot den hoogst nadeeligen vrede van Roskilde gedwongen.
Denemarken heeft daarbij niet alleen al zijn Zweedsche provinciën,
maar nog uitgebreide andere gebieden aan zijn overwinnaar
moeten afstaan, zonder dat de Staten zich veel moeite hebben
gegeven om die harde voorwaarden verzacht te krijgen. Nu was
het wel waar, dat de Nederlanden alleen hadden kunnen helpen
met een vloot, en dat die vloot in dien strengen winter toch niets
had kunnen uitrichten, maar toch krijgt men den stelligen indruk
dat het den Staten eigenlijk wel aangenaam was, dat Denemarken
172.