Voortrekkers van oud Nederland, deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

schen gesloten overeenkomst. Wel kon zij van de Regeering niet
gedaan krijgen, dat al die anderen bepaaldelijk geweerd zouden
worden, maar zij bemoeilijkte hun toch het bedrijf, zooveel als
zij maar kon; aan de Denen werd duidelijk te verstaan gegeven,
dat hun toelating uitsluitend moest beschouwd worden als een
welwillendheid en geenszins als een recht.
Dit nu is oorzaak geweest van nieuwe strubbelingen met den
Deenschen koning, die geleid hebben tot onderhandelingen en
processen, welke, zelfs bij het voor goed eindigen van het octrooi
in 1642, nog niet waren afgeloopen.
De rechtstreeksche aanleiding is geweest de oprichting van een
Deensche compagnie voor walvischvangst, in 1622, aan het hoofd
waarvan kwam te staan een Duitscher J ohann Braam, met octrooi
voor de visscherij aan de Noordkaap en op Groenland. Toen
Braam het eerste jaar kwam visschen met Deensche schepen, had
men hem rustig zijn gang laten gaan; maar toen hij het volgend
jaar verscheen met Baskische visschers (de meest ervaren walvischvaarders,
van wie Hollanders en Engelschen het vak geleerd hadden),
met wie hij een contract had gesloten, dat zij in zijn naam
zouden visschen, werd a.an dezen de toegang tot de Mauritiusbaai
en andere baaien op Spitsbergen geweigerd. De Deensche koning,
die daarin een inbreuk zag op zijn kroonrechten, heeft daar hevig
tegen geprotesteerd. Tal van vertoogen heeft hij gericht tot de
Staten, meermalen heeft hij met vergeldingsmaatregelen gedreigd,
maar aangezien deze niet door daden gevolgd werden, heeft hij
het pleit niet kunnen winnen. Na het eindigen van het octrooi
der compagnie, toen de Nederlandsche walvischvaart vrij was
gesteld, heeft men van beide zijden ingezien, dat de Nederlandsche
en de Deensche walvischvaarders, ook al hadden zij vreemdelingen
in dienst, best naast elkaar konden bestaan, zonder elkaar te hinderen
of geweld aan te doen; daarmede was de zaak eindelijk
opgelost.
Bij het eindigen van dat octrooi is de Nederlandsche walvischvangst
eerst flink gaan bloeien. Zwaarder en veel sterker bemande
schepen werden toen uitgerust; ook het aantal schepen en de vangsten
namen sterk toe. Trokken in den compagniestijd, zelfs in de
beste jaren, hoogstens 25 schepen uit, en dan nog tamelijk kleine,
later bedroeg dat aantal gemiddeld wel 150 per jaar. Volgens een
bij de firma Enschedé te Haarlem, in 1770 uitgegeven "Alphabetische
Lijst van alle Goenlandsche en Straat Davis Commandeurs
enz.", kwam dat aantal soms boven de 200 uit. Er liepen
ook wel slechte jaren tusschen, zooals bijv. die van den Negen-
167