Voortrekkers van oud Nederland, deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

machtigste der Noordsche rijken, het meest op den voorgrond.
Zelfs nog veel vroeger zijn de Friezen in Zweden bekend geweest
als handelslieden.
Op staatkundig gebied liepen in de late middeleeuwen en in
de 16de eeuw de belangen van Holland en Zweden meestal parallel.
Beiden ondervonden den last, eerst van de hegemonie van Lubeek
en de Wendische steden aan de Oostzee, later van de Deensche
Sonttollen; beiden hadden als Protestantsche landen op het laatst
der 16de eeuw een zwaren strijd te voeren tegen machtige katholieke
rijken: Holland tegen Spanje, Zweden tegen Polen. Het ligt
dus voor de hand, dat de verhouding gewoonlijk vriendschappelijk
was. In de eerste helft der 17de eeuw is dat zoo gebleven. Meer dan
eens werden Holland en Zweden bedreigd door dezelfde vijanden;
meer dan eens zien wij ook Nederlandsche gezanten als bemiddelaars
optreden; in 1616 bij de vredesonderhandelingen met Rusland,
in 1627-'28 met Polen, in 1644-'45 bij die met Denemarken.
De betrekkingen tusschen de Nederlanden en Zweden beperkten
zich echter niet tot de staatkundige.
Ook op het gebied der schilderkunst en der bouwkunst waren
reeds in de late middeleeuwen de Noord- en Zuid-Nederlanders
in Zweden geen onbekenden. Tal van nog bestaande middeleeuwsche
altaarstukken zijn door Nederlanders, voornamelijk
Vlamingen, vervaardigd, - bijvoorbeeld een fraaie triptiek (drieluik)
in de kerk te Strengnäs - of door inheemsche kunstenaan.
onder Vlaamschen invloed. In later tijd werden ook Noordnederlandsche
schilders door de Zweedsche koningen werkzaam gesteld;
zoo gaf Gustaaf Wasa aan den beroemden Utrechtschen
kanunnik-schilder Jan van Scorel opdracht voor het schilderen
van een madonna; zijn zoon, de later krankzinnig geworden,
Erik XIV volgde zijn voorbeeld. De invloed van de Vlaamsche
school is echter, ook in later jaren, grooter gebleven dan die der
Noordnederlandsche; wel hebben de Noordnederlandsche kopergraveurs
in Zweden school gemaakt.
Vele Nederlandsche bouwmeesters zijn onder de regeering van
GustaafWasa en zijne opvolgers Erik XIV, Johan III en Karel IX,
met belangrijke opdrachten belast geweest. Zoo herstelde Adam
van Duren de Domkerk te Lund en werkten Nederlandsche
architecten bij den bouw van de kasteelen van Stockholm, Kalmar,
Orebö, Swartsjö, Nyköping, Linnköping, Wadstena en elders.
De architect, tevens schilder, Dominicus Verwilt, was de bouwmeester
van de fraaie "Koningszaal" in het slot van Kalmar *);
*) Zie PI. 41.
lOf