Voortrekkers van oud Nederland, deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

waarover de keurvorst regeerde. Over de laatste voerde, bij
afwezigheid van den keurvorst, Graaf Johan Maurits van Nassau
- ook in Duitschland bekend als de Braziliaan - het bestuur als
stadhouder, tegelijk met zijne betrekking van veldmaarschalk in
het Staatsche leger. Naast den keurvorst en zijne gemalin, is het
zeker ook voor een groot deel aan hem toe te schrijven geweest,
dat op zoo velerlei gebied van de diensten van Nederlanders
gebruik is gemaakt. Echter waren daaraan ook politieke redenen
niet vreemd. De vele strubbelingen met Polen en Zweden maakten
het, voor zoover men niet over geschikte inheemsche krachten
beschikte, niet gewenscht Polen of Zweden in dienst te nemen,
vooral niet op militair of economisch gebied; en dan kwam men
allicht bij dé Nederlanders terecht.
Zoo had men reeds een halve eeuw vroeger, bij den bouw der
Oost-Pruisische vesting Pillau Nederlandsche ingenieurs in dienst.
Een ingenieur van grooten naam, Nicolaas de Kemp, naar ik meen
uit Gorinchem afkomstig, schreef in 1602 een Hollandsch werk
over de versterkingen van deze stad, waarbij hij aan den keurvorsthertog
overlegde een nog bestaande kaart met het opschrift:
"Dit is die Carte van de gelegentheydt vant Quartier van des
Landts van Pillaw".
Een ander Nederlandsch ingenieur, Heinrich van den Busch
(Hendrik van den Bosch), naar zijn geboorteplaats 's-Hertogenbosch,
maakte in 1618 plannen voor de versterking van Memel;
de keurvorst Johan Sigismund onderwierp die plannen aan het
oordeel "vom gewaltigsten Heerführer seiner Zeit, Moritz van
Nassau-Oranien", die ze technisch goedkeurde. Tijdens de regeering
van George Wilhelm, vader van Prederik Wilhelm, werd
naast andere Hollandsche ingenieurs, in dienst genomen Like de
Groot, die in 1640 stierf; na hem trad op den voorgrond Johan
Cornelius van Doesborch en is het eerst sprake van den later
zoo beroemden Memhardt, die in de eerste jaren in een ondergeschikte,
weinig dankbare betrekking werkzaam was, en later in
de gelegenheid werd gesteld scheppend werk te verrichten; n.l.
toen Van Doesborch bleek tegen te vallen en Memhardt in zijn
plaats kwam. Galland bespreekt ter zake een niet onvermakelijke
correspondentie uit de jaren 1647-1649 tusschen den keurvorst,
generaal Podewils, bevelhebber van Pillau en Van Doesborch, die
hierop neer kwam, dat de keurvorst besliste, dat Van Doesborch
voortaan 100 Thaler per jaar minder tractement zou krijgen, en
dat dit gegeven zou worden aan Memhardt. Uit den aard der zaak
hierover weinig gesticht, vroeg Van Doesborch ontslag, dat hem
44