Voortrekkers van oud Nederland, deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

I.
universiteiten hebben gestudeerd. Hun aantal overtrof soms dat
der aan Duitsche en Fransche universiteiten studeerenden. Vooral
(
te Leiden studeerden er velen; ook wel te Utrecht, Franeker,
Groningen en Harderwijk, maar toch in veel geringer aantal.
Wrangel deelt mede, dat het totale aantal ongeveer 800 heeft
bedragen, waarvan tusschen 1640 en 1650 alleen 150 te Leiden;
bij de beoordeeling van die getallen moet men er natuurlijk rekening
mee houden, dat het totaal aantal studeerenden toen zeer veel
geringer was dan tegenwoordig. Vooral voor de adellijke jonge
Zweden, bestemd om later aanzienlijke betrekkingen in den staat
te bekleeden, was het een tijdlang gebruikelijk, dat zij een deel
van hunnen studietijd in Leiden doorbrachten; maar ook vele
niet-adellijken, die uit hoofde van hunnen aanleg, naar de meening
van het staatsbestuur daarvoor in aanmerking kwamen, doch
meestal de middelen niet bezaten, werden van hoogerhand daartoe
door toelagen in staat gesteld, of werden als mentors aan jonge
edellieden toegevoegd.
De studiën, welke zij daar volgden, waren van allerlei aard;
zoowel godgeleerdheid, letteren en wijsbegeerte, als de z.g. exakte
wetenschappen: wis- en natuurkunde, vestingbouwkunde en handelswetenschappen
vonden onder hen beoefenaars. Velen der
Zweedsche studenten aan de Nederlandsche universiteiten werden
later op hunne beurt de onderwijzers van hunne landgenooten.
Het ligt dus voor de hand, dat op de opvattingen en zienswijze
van de meesten der afgestudeerden een Nederlandsch stempel werd
gedrukt, en dat hierdoor, zoo mede door de omstandigheid, dat
vele Nederlanders in Zweden hooge betrekkingen vervulden, het
tot stand komen van nieuwe staatsinstellingen en van nieuw opgerichte
wetenschappelijke instellingen, scheepvaart- en handelmaatschappijen
enz. vaak geschiedde naar Nederlandsche voorbeelden.
Zoo werd bijv. het stadsbestuur van Gothenburg geheel
ingericht naar Nederlandsch model; werd door toedoen vooral
Van Hendrik de Moucheron, die in 1665 president was van het
Admiraliteitshof, het Zweedsche zeerecht gegrondvest op Nederlandsche
grondslagen; en geldt hetzelfde voor de handelswetgeving;
de meeste Zweedsche handels- en scheepvaartcompagnieën waren
copieën van Nederlandsche compagnieën. Op wetenschappelijk
gebied werden de geschriften van Nederlandsche wis- en natuurkundigen,
als Gemma, Simon Stevin, Snellius, de Van Schotens
(Schotanus) veel gelezen; instrumentmakerij en, observatoria en
laboratoria werden ingericht naar Nederlandsche voorbeelden;
'VOor het in kaart brengen van Zweden hebben ook Nederlanders
II5