Voortrekkers van oud Nederland, deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

veroorzaakten - hoewel het land in den 3o-jarigen oorlog neutraal
is gebleven - af en toe veel last. Het is te begrijpen, dat verschillende
Remonstrantsche families, toen de omstandigheden voor
hen, tijdens het stadhouderschap van Prederik Hendrik, weder
gunstiger waren geworden, er weinig voor gevoelden langer in
Priedrichstadt te blijven, en naar het vaderland terugkeerden; en
dat waren juist de flinkste en de meest vermogende. De overblijvenden
waren over het geheel geen menschen om zaken flink
aan te pakken. De onderneming is dan ook op een mislukking
uitgeloopen; in plaats van zich tot een groote handelsstad, eene
mededingster van Amsterdam en Hamburg, te ontwikkelen, is
Priedrichstadt een onbeteekenend provinciestadje gebleven. Ook
Willem van den Hoven, de stichter der kolonie, die gedurende
vele jaren zijn groote werkkracht en zijn aanzienlijk vermogen
ten dienste van de goede zaak had gebruikt, heeft doodarm en
diep in de schuld de stad moeten verlaten.
Hoewel het Hollandsche aandeel in de bevolking na al die
tegenslagen hoe langer hoe kleiner geworden is, heeft toch het
stadje nog twee eeuwen lang, naar het uiterlijk, het Hollandsch
karakter bewaard. Een aanmerkelijke verandering is daarin eerst
gekomen door de belegering in 185°, waarbij het voor het grootste
gedeelte is verbrand; veel schilderachtige gevels in Hollandsehen
renaissance-stijl zijn daarbij verloren gegaan; bij den wederopbouw
van de stad zijn zij meest door nuchtere, meer moderne
gevels vervangen. Toch maken enkele stadsgedeelten ook nu nog
een sterk Nederlandsehen indruk. Het op PI. 19 voorgestelde
stadsbeeld, ontleend aan het Gedenkboekje bij het 3oo-jarig
bestaan der stad in 1921, is dat van een stille Hollandsche provinciestad,
al is het waarschijnlijk niet meer het oorspronkelijke. Het
mooiste gebouw, dat dagteekent uit de eerste jaren na de stichting,
is de "Oude Munt" *) (hoewel nooit munt in de stad geslagen is)
ook wel "de Waag" genoemd, dat een tijdlang heeft gediend voor
de godsdienstige bijeenkomsten der mennonieten; een gebouwtje,
dat door zijne verhoudingen en de schilderachtige uitvoering tot
de fraaiste overblijfselen der Hollandsche renaissance in Noord­
Duitschland behoort. Verder vindt men op het Remonstrantsche
kerkhof nog enkele grafsteenen met Nederlandsche opschriften,
terwijl in verschillende gevels nog oude gevelsteenen zijn aangebracht,
jaartallen dragende van de eerste jaren van het bestaan
der stad; doch daarmede is de lijst van oudheidkundige monumenten
in het stadje ten einde.
*) Zie Pl. %I.
64