ISTORIJA NA MAKEDONSKIOT NAROD

den Balkan, vo ~ii ramki klu~nata pozicija ja steknala Ohridskata
arhiepiskopija. Identifikacijata na arhiepiskopot Teofilakt na
naselenieto vo Ohrid i po{iroko vo Makedonija kako „varvarska ekumena“
najdobro ja ilustrira tendencijata na Vizantija za poefektivno
vostanovuvawe na svoeto politi~ko i crkovno vlijanie vo Makedonija
i po{iroko na Balkanot. Toa koincidiralo i so noviot podem na bogomilstvoto,
{to rezultiralo so rapiden porast na negovite sledbenici
vo jugozapadna Makedonija, kako i so rasprostranuvawe na ova u~ewe
od Makedonija vo sosednite balkanski zemji i po{iroko vo Vizantija,
vklu~itelno i me|u aristokratskite krugovi vo Konstantinopol, a
posredno i vo zemjite na zapadna Evropa.
Vizantija vo periodot 1081–1085 g. bila prinudena da se spravuva
so kratkotrajnata invazija na Normanite na Balkanot, od koja bila zasegnata
i teritorijata na jugozapadna Makedonija. Involviraweto na
evropskite krstonosci vo presmetkite so Turcite-Selxuci vo tekot
na 1096 g. vlijaelo opusto{uva~ki na teritorijata na jugozapadna Makedonija,
preku koja se dvi`ele delovi od krstonosnite vojski. Agresivnata
diplomatija {to sledela od Vizantija rezultirala so utvrduvawe
na poziciite vo severen Balkan i na Jadranskoto More. Vnatre{nata
stabilnost se odrazila i na zasilenata kulturnata aktivnost
na Komnenskata dinastija, manifestirana so izgradba na crkvi
niz Makedonija (Solun, Ohrid, Veroja, Edesa, Ser, Strumi~ko, Prespansko
i dr.). Osobeno vpe~atliva e crkvata Sv. Pantelejmon vo Nerezi
kaj Skopje so reprezentativni freski na vizantiskata umetnost.
Vo ovoj period podem zabele`ale pogolemite makedonski gradovi,
posebno Solun, Ohrid i Skopje, {to bilo prosledeno i so natamo{niot
porast na krupnite posedi. Iako vizantiskoto vlijanie preku
Ohridskata arhiepiskopija imalo ograni~uva~ki efekt vrz slovenskata
kni`evna dejnost vo Makedonija, so postepenoto istisnuvawe na
glagolicata i so dominacijata i afirmacijata na kirilicata, makedonskata
kulturna tradicija prodol`ila da se razviva. Toa bilo manifestirano
i so izdiferenciraweto na makedonskite jazi~ni osobenosti
vo kni`evnite rakopisi od XI i XII vek od kirilska proviniencija,
koi se identifikuvaat kako makedonska jazi~na redakcija.
Od XII vek, nasproti tradicionalno vo Ohrid, kni`evnata dejnost
postepeno po~nala da se koncentrira vo severoisto~na Makedonija,
kade {to vo naredniot period se etablirala Kratovskata kni`evna
{kola preku manastirskite sredi{ta Sv. Gavrilo Lesnovski, Sv.
Joakim Osogovski i Sv. Prohor P~inski.
119