ISTORIJA NA MAKEDONSKIOT NAROD

Balkanskite vojni, osobeno periodot me|u Prvata i Vtorata,
predizvikale kompletna konfuzija vo redovite na makedonskoto osloboditelno
dvi`ewe. Taa sostojba prodol`ila do krajot na Prvata
svetska vojna. Realno gledano, makedonskoto osloboditelno dvi`ewe,
so site svoi podeleni strukturi, vo ovie vojni u~estvuvalo vo polza na
ostvaruvaweto na bugarskite aspiracii sprema Makedonija. Sekako,
toa ne zna~i deka nemalo protivewe, protesti, peticii, so eden zbor
akcii od strana na grupi {to bile protiv podelbata na Makedonija i
„za nejzinoto organizirawe kako samostojna avtonomna edinica na
Balkanot“. Takva akcija bila i obidot na grupata na ^upovski vo
Solun, Skopje, Veles, vo tekot na zimata 1912/1913 g., kako {to veli
Martulkov. No, nositelite na ovaa grupa bile progoneti. Na 1 mart
1913 g., daleku od Balkanot, grupata na ^upovski ispratila Memorandum
do Konferencijata na ambasadorite vo London so barawe da se
sozdade makedonska dr`ava na teritorijata na oslobodenata Makedonija,
koja }e gi ima site politi~ki, kulturni i verski atributi.
Neposredno pred po~etokot na Vtorata balkanska vojna Makedonskata
kolonija vo Petrograd, na 7 juni 1913 g., ispratila Memorandum
do vladite i op{testvenoto mislewe na sojuznite balkanski dr`avi
so jasna programska opredelba za sozdavawe makedonska dr`ava. No
toa, izneseno vo javnosta daleku od Makedonija, kako barawe na grupa
makedonski intelektualci, ostanalo bez eho.
Najhrabro vo toj pogled postapil Jane Sandanski. Na banketot
na bugarskata vojska vo Solun, toj vo svojata zdravica bez strav se zalo`il
za avtonomija na Makedonija. No, i toa zavr{ilo samo kako
incident koj, pove}e od sigurno, go zgolemil kontoto na gnevot protiv
zalagawata na Jane za nezavisna Makedonija, zaradi {to i bil ubien
na 21 april 1915 godina po naredba na Ferdinand.
Vo Balkanskite vojni Makedonija do`iveala nevideno pusto{ewe
i obezli~uvawe. Vtorata balkanska vojna, iako kratka, zad sebe
ostavila pusto{, pepel i progonstvo od tatkovite ogni{ta na desetici
iljadi lu|e vo emigracija.
So seeweto iluzii i omraza vo Balkanskite vojni bile isprovocirani
dve vostanija: Tikve{koto, vo periodot me|u dvete balkanski i
Ohridskoto, po potpi{uvaweto na Dogovorot za mir vo Bukure{t.
Nivnoto zadu{uvawe bilo sprovedeno krajno yverski.
Me|utoa, naporedno so urivaweto i paleweto na materijalnite
bogatstva na lu|eto i uni{tuvaweto na nivnite `ivoti, ona {to osobeno
te{ko go pogodilo makedonskoto nacionalnoosloboditelno dvi-
219