ISTORIJA NA MAKEDONSKIOT NAROD

Narasnatoto i javno manifestirano makedonsko nacionalno soznanie
na {irokite masi vo vardarskiot del na Makedonija pod srpska
vlast vo Srbija predizvikuvalo golema voznemirenost i strav. Refleksija
na ovaa pojava vo Srbija pretstavuva statijata na poznatiot
srpski arheolog Nikola Vuli}, objavena vo vesnikot „Vreme“ vo Belgrad
pod karakteristi~en naslov: „Ju`na Srbija ili Makedonija“. Vo
nea se negiraat imeto Makedonija za vardarskiot del na Makedonija,
kako i pravoto na nejziniot narod da se narekuva Makedonci. Ovaa
statija na Vuli} vo vardarskiot del na Makedonija predizvikala
`estoki reakcii. Sli~ni reakcii imalo i vo redovite na makedonskata
emigracija vo Bugarija. Osobeno ostro reagirale makedonskite
studenti vo Zagreb. Tie so pomo{ na svoite hrvatski kolegi
uspeale da spre~at Vuli} da odr`i predavawe na 2 dekemvri i.g. pred
studentite vo Zagreb. Vo direkten kontakt so nego go prinudile da
prifati debata za odr`livosta na stavovite izneseni vo vesnikot
„Vreme“.
Debatata se odr`ala vo Zagreb na 3 dekemvri 1939 g. Od makedonska
strana u~estvuvale pet lica predvodeni od Kosta Racin, a od srpska
prof. Nikola Vuli} i Jovan Radowi}. Debatata bila dolga i ostra.
Makedonskite pretstavnici ja iskoristile {ansata na javna
scena da gi otfrlat tezite na Vuli} i da go odbranat pravoto na makedonskiot
narod na postoewe, ednakvo na pravoto na drugite sosedni
narodi.
Sudirot so tezite na Vuli}, t.e. so golemosrpskata ideologija
pri krajot na 1939 g., pretstavuva vrv na eden izvonredno uspe{en
mar{ na makedonskiot narod za kulturna, nacionalna i politi~ka
afirmacija kako nacionalen subjekt vo ramkite na Kralstvoto Jugoslavija.
Toa pred po~etokot na antifa{isti~kata i narodnoosloboditelnata
borba vo Vtorata svetska vojna pretstavuvalo golem is~ekor.
Zaslu`uva da se podvle~e deka toa {to go pravele makedonskite intelektualci
od vardarskiot del na Makedonija se sovpa|alo so aktivnosta
na makedonskite intelektualci okolu Makedonskiot literaturen
kru`ok vo Bugarija. Toa e dokaz deka borbata na makedonskiot narod
vo podelena Makedonija, vo koja me|u podelenite delovi bile zabraneti
sekakvi kontakti, bila napojuvana so ideite na Ilindenskoto
vostanie, pa tie objektivno gi nosele istite streme`i.
Svojot istoriski is~ekor vo razvojot na makedonskata kulturnopoliti~ka
misla MANAPO go napravil kako narodno studentsko dvi-
`ewe. Me|utoa, pribli`uvaweto na Vtorata svetska vojna na Balka-
253