ISTORIJA NA MAKEDONSKIOT NAROD

Operacijata „Nedela na staorcite“ spored voenite planeri zavr{ila
na 7 septemvri 1944 godina. Me|utoa, zadovolni od aktivnostite
na edinicite na NOV i PO na Makedonija, na 10 septemvri 1944 godina
britanskata zadninska voena misija na Ficroj Maklin ispratila
poraka do misijata vo Makedonija vo koja, kako prodol`enie na operacijata
„Nedela na staorcite“, Glavniot {tab na sojuzni~kite sili pobaral
akciite da prodol`at i da im se nanesuva maksimalna {teta na
`elezni~kite linii, so cel da se spre~i povlekuvaweto na neprijatelot
od Grcija i da se ubijat {to e mo`no pove}e Germanci. Kodiranoto
ime na ovaa operacija bilo „Helium“. Prioritetni celi na operacijata
„Helium“ bile `elezni~kata linija Skopje – Veles – Bitola i
makedonskiot sektor na liniite Kralevo – Skopje i Ni{ – Skopje.
Isto taka, se baralo uni{tuvawe na vitalnite objekti na `elezni~kata
linija Veles – Gevgelija. Za izveduvawe na operacijata „Helium“ na
voenite misii im bile dostaveni eksploziv i drug voen materijal.
Vtorata faza na povlekuvaweto na GAE od Grcija traela od 26
do 31 septemvri. Vo taa faza, kako zasiluvawe na postojnite edinici
vo Makedonija, Germancite upatile pove}e specijalizirani edinici
(in`eneriski, pe{adiski i grade`ni) so stroga naredba da se spre~i
prekinot na `elezni~kata linija. Osobeno barale da se brani golemiot
`elezni~ki most ju`no od Gevgelija. Isto taka, i edinicite na makedonskata
vojska imale poinakov priod vo vtorata faza od ovaa operacija.
Tie bile zbogateni so iskustva za diverzantski dejstva. Osven
toa, ve}e bila formirana i 42-rata divizija na makedonskata vojska.
Iskustvoto i brojnosta ovozmo`uvale da se primenuva nova taktika.
Taka, mali diverzantski grupi postavuvale zasedi. Diverzijata se vr-
{ela vo momentot na pristigaweto na vozot ili na kolonata, a potoa
pobrojni ~eti ili bataljoni vr{ele napad, dodeka narodot go sobiral
preostanatiot plen. So takva taktika, vo vtorata faza, za nepolni pet
dena bile uni{teni: {est voza, {est mosta, eden tunel, tri `elezni~ki
stanici, sedum digalki za ras~istuvawe na prugite, a na preku 100
mesta kolosecite bile o{teteni.
Vo po~etokot na oktomvri 1944 godina zapo~nala tretata faza
na povlekuvaweto na germanskata vojska. Poradi vlo{uvaweto na sostojbata
na site frontovi, na 4 oktomvri 1944 godina Hitler naredil
bezuslovno povlekuvawe na site germanski edinici od Grcija i od ju`na
Makedonija i zaposednuvawe front na linijata Skadar-Veles-Osogovski
Planini-Klisura-(Srbija)-Bela Palanka (takanare~ena „Sina
linija“). Zasilenoto dvi`ewe na germanskite edinici vo tekot na ok-
290