Konfrans materialları (kitab 2) - Bakı Slavyan Universiteti

II Beynəlxalq konfrans
Fransız dilinin leksikası fransızlarla yanaşı həmişə dünya dilçilərinin
diqqət mərkəzində olmuşdur. Yazılmış yüzlərlə məqalə, dissertasiya və
kitablarda fransız leksikologiyasının müxtəlif məsələləri tədqiqat obyekti
olmuşdur.
Azərbaycanda, müqayisəli planda bir sıra tədqiqat işlərinin
aparılmasına baxmayaraq, bu məqalənin müraciət etdiyi mövzu ilə
bilavasitə tədqiqat işləri aparılmamışdır və fransız və Azərbaycan
dillərində işlədilən bitki adları ilə bağlı bir boşluq vardir. Bu
sahədə bizə məlum olan işlər yox dərəcəsindədir. Yalnız R.C
Cabbarovun ―Fransız dilində işlədilən ərəb sözləri‖ adlı disserta siya
işində flora ilə bağlı 50 leksik vahidin təhlili verilmişdir [4, səh.
125-127]. Fransız və Azərbaycan dillərindəki botanikaya aid leksikanın müxtəlif
aspektlərdən müqayisə edilməsi bir çox maraqlı dilçilik məsələlərinə aydınlıq
gətirilməsinə kömək edə bilər.
Leksik fondunun zəngin olmasına baxmayaraq fransız dilini öyrənənlər söz
işlətmə sahəsində tez - tez böyük çətinliklərlə üzləşir və əksər hallarda, ən zəngin
olan leksikoqrafik mənbə belə, dil daşıyıcısını lazım olan vəziyyətdə və
kontekstdə qane edə bilmir. Məhz bu səbəbdən tədqiqatçılar belə çətinliklər
yaranan hallarda çıxış yolunu müxtəlif tipli kontekstləri ayrı-ayrı hissələrə
bölməkdə görürlər. Çox vaxt bu da məsələnin tam və uğurlu həllinə kömək etmir.
Fransada keçən əsrin sonlarından başlayaraq fransız dili yalnız ölkə
leksikoloqları tərəfindən və fransız xalqı üçün öyrənilirdi. Bu dilin faktları digər
bir dilin faktları ilə müqayisə edilirdisə, bu yalnız tarixi-müqayisəli planda
edilirdi. Bu tipli işlər dil daşıyıcılarını qane etsədə digər xalqların
nümayəndələrini qane etmirdi. Dillərin öz tarixindən asılı olmayaraq müqayisəli
şəkildə öyrənilməsi elə keçmiş leksikoloji tədqiqatların çatışmayan cəhəti idi.
Bu tədqiqat işinin məqsədi də elə ardıcıl surətdə və indiyədək həmin
―xüsusiyyətlərin‖ bəzi cəhətlərini aşkara çıxarmaq üçün fransız və Azərbaycan
dillərinin leksikasında botanika terminlərini müqayisə etməyə yönəlmişdir.
Deyilənlərlə əlaqədar olaraq söyləmək gərəkdir ki, Rusiyada fransız və rus
dili leksikasının müqayisəli öyrənilməsi hələ XIX əsrin sonlarında tərcümə
problemləri ilə başlamışdır. Deyilənlər baxımında V. Q. Qak öz tədqiqatında
haqlı olaraq göstərir ki, dillərdə ümumi semasioloji kateqoriyaların funksiyaları
eyni adlı anlayışın müqayisəsi zamanı aşkara çıxır. Bu vaxt bir dildə sadə sözlə
ifadə olunmuş anlayış, başqa bir dildə mürəkkəb sözlə və ya söz birləşməsi ilə
ifadə oluna bilir, bir dildə həqiqi ifadəyə malik olan söz digər dildə obrazlı ifadə
ilə verilə bilir [3, səh. 4-8].
Göstərilən müstəvidə bitki adlarını təşkil edən leksik vahidlər, sabit söz
birləşmələrinin komponentləri kimi bütün dünya dillərinin leksik bazasının ən
qədim və geniş yayılmış hissəsini təşkil edir. Dilxarici reallığın dərk edilməsi
xüsusiyyətləri dilin digər sahələrinə nisbətən bitkilərə aid leksikada daha aydın
205