27.06.2013 Views

Konfrans materialları (kitab 2) - Bakı Slavyan Universiteti

Konfrans materialları (kitab 2) - Bakı Slavyan Universiteti

Konfrans materialları (kitab 2) - Bakı Slavyan Universiteti

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

II Beynəlxalq konfrans<br />

nəqliyyat dəhlizinin yaradılması və Xəzər hövzəsinin karbohidrogen ehtiyatlarının<br />

hasilatı və dünya bazarına nəqli üçün çox böyük şeylər göstəririk‖. [1; s.285]<br />

Dünyanın böyük dövlətlərinin neft maraqların nəzərə alan ulu öndər<br />

Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi neft strategiyasından, Azərbaycanı gözləyən<br />

xarici təhlükələrdən uzaqlaşdırmaqla yanaşı Respublikanın iqtisadi və siyasi<br />

müstəqilliyini möhkəmləndirməyə xidmət etdi. Ümummilli lider Heydər Əliyev<br />

Azərbaycanın dinamik inkişafının təməli sayılan beynəlxalq müqavilə - ―Əsrin<br />

müqaviləsi‖ni hazırllandı.<br />

Müqavilənin bağlanmasına cidii mane xaricdən xüsusən Rusiya<br />

Federasiyasından gəlirdi. Rusiya Federasiyasının irəli sürdüyü tezisə görə Xəzər<br />

dənizi bütün Xəzəryanı ölkələr üçün ümumidir və onu milli sektorlara bölmək<br />

olmaz. Buna görə də Azərbaycan birtərəfli qaydada xarici şirkətlərlə neft<br />

müqaviləsi bağlaya bilməz. Diplomatik notalar, bəyanətlər verilirdi. Xarici<br />

şirkətlər belə fikirdə idilər ki, müqavilə Xəzər dənizinin statusu həll edildikdən<br />

sonra qüvvəyə minməlidir. Lakin Azərbaycan höküməti tərəfindən Vaşınqtona<br />

ezam edilmiş ADNŞ – in birinci vitse – prezidenti İlham Əliyev ABŞ – da<br />

Energetika Nazirliyi rəhbərləri ilə səmərəli danışıqlar aparıldıqdan sonra ABŞ<br />

hökümətinin dəstəyi sayəsində xarici şirkətlər bu fikirdən əl çəkdilər. [5]<br />

1994 – cü il sentyabrın 20 – də <strong>Bakı</strong>nın ―Gülüstan‖ sarayında ADNS ilə<br />

ABŞ, Böyük Britaniya, Norveç, Rusiya Türkiyə, Səydiyyə Ərəbistan,<br />

Yunanıstanın iri neft şirkətləri daxil olan konsersum (sonralar bu konsersuma<br />

Yaponiya şirkətləri də qoşuldu) arasında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda<br />

―Azəri‖, ―Çıraq‖ yataqlarının və ―Günəşli‖ yatağının bir hissəsinin birgə<br />

işlədilməsi və hasil olunan neftin pay şəklində bölüşdürülməsi haqqında 30 illik<br />

saziş imzalandı. Bü müqavilə dünyada ―Əsrin müqaviləsi‖ adı ilə məşhurlaşdı<br />

(2001 – ci ildən başlayaraq Prezidentin Fərmanı ilə həmin gün respublikada<br />

―Neftci günü‖ kimi qeyd edilir). [3; s.404]<br />

―Əsrin müqaviləsi‖nin təkçə hazırlanması və bağlanması deyil, həm də<br />

həyata keçirilməsi ciddi müqavimətlə müşayiət edildi. Bu işə mane olmaq üçün<br />

xariçi qüvvələrin dəstəyi ilə ölkədə dövlət çevrilişi, Prezidentə qarşı terror<br />

cəhdləri törədildi. Hətta xarıcı şirkətlərə yalan informasiyalar və müxtəlif yollarla<br />

təzyiq göstərməyə çalışırdılar. Lakin Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin<br />

siyasi iradəsi, qətiyyəti və müdrikliyi sahəsində bu manelər müvəffəqiyyətlə<br />

aradan qaldırıldı. Ölkədə xarici sərmayələr qoyuluşu üçün ən vacib – siyasi<br />

sabitlik yaradıldı. [2; s.57-58]<br />

1995 – ci il noyabrın 10 – da Xəzərin yeni aşkar olunmuş ―Qarabaq‖<br />

strukturunda kəşfiyyat aparılması, yataqların işlədilməsi və çıxarılan neftin<br />

bölüşdürülməsi haqqında Rusiya, İtaliya, ABŞ şirkətləri ilə yeni saziş imzalandı.<br />

1996 – cı il iyunun 4 – də Xəzərin ―Şahdəniz‖ yatağında birgə işlədilməsi<br />

haqqında ADNŞ ilə Böyük Britaniya, Norvec, Türkiyə, Rusiya, Fransa və İranın<br />

neft şırkətləri konsersumu müqavilə imzaladılar. Qərb ekspertlərinin fikrincə çox<br />

438

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!