Konfrans materialları (kitab 2) - Bakı Slavyan Universiteti

II Beynəlxalq konfrans
improvement of the Azerbaijani Turkish language, consider this question at the
congresses of the Muslim teachers, as well as the preparation and publication of
educational programs and benefits Azerbaijani Turkish language.
VəliĢov Nazim Tapdıqoğlu
Bakı Slavyan Universitetinin
QARABAĞ OYKONĠMLƏRĠNĠN YARANMASI YOLLARININ
BƏZĠ MƏSƏLƏLƏRĠNƏ DAĠR
Toponimlərin maraqlı hissəsini təşkil edən oykonimlər yaranma
yollarına görə funksional-struktur və semantik baxımdan dil qanunlarına
əsaslanır. Toponimlərin ən geniş yayılmış yollarından biri olan oykonimlər
yalnız coğrafi nomenlərin köməyi ilə yaradılır. Ümumiyyətlə,
ümumazərbaycan toponimlər sistemində işlənmə tezliyindən asılı olaraq
oykonimlər funksional-struktur baxımından makrooykonimlər və
mikrooykonimlər (tam, ilkin formalı oykonimlər) kimi qruplaşdırılır.
Azərbaycan toponimləri inzibati bölgələr, regionlar üzrə öyrənilməkdədir.
Belə bölgələrdən biri də Qarabağ regionudur. Qarabağ onomastikasının elmi
şəkildə daha dərindən öyrənilməsi xüsusilə son illərdə məlum hadisələrlə
əlaqədar daha böyük maraq kəsb edir.
Hər hansı bir regionun qədim və müasir toponimlərinin toplusu həmin
regionun toponimik fondu sayılır. Təəssüf ki, Azərbaycanda elmin tələb etdiyi
formada yaradılmış belə fond hələ də yoxdur. Qarabağ – Azərbaycanın Kiçik
Qafqaz dağlarının cənub-şərq ətəklərindən başlayaraq Kür və Araz çayları
arasındakı ərazisini əhatə edən tarixi bir vilayətdir. Qarabağ adı tarixdə VII
əsrdən [1, s.15], bir əyalət kimi XIII əsrdən [2, s.122], bir xanlıq kimi isə
XVIII əsrdən [3, s.21] məlumdur. Qarabağın ərazisindəki yaşayış məntəqələri
əsasən etnonimlərdən, antroponimlərdən, oronim və adonimlərdən,
hidronimlərdən, fitonim və zoonimlərdən, memorial (xatirə) xarakterli
oykonimlərdən törənmişdir.
Bütövlükdə Azərbaycan oykonimiyasında olduğu kimi Qarabağ
oykonimiyasında da etnonimlərin müxtəlif struktur tiplərinin oykonimləşməsi
prosesi geniş yayılmışdır: Abdal, Abdalanlı, Abdınlı, Abdullauşağı, Ağabəyli,
Ağakişilər, Axullu, Alıbəyli, Alıkeyxalı, Alırzalar, Allahqulular, Alolar
Arabaçılar, Arayatlı, Arduşlu, Aşıqlı, Aşıqalılar, Babaşlar, Babaylı,
Bağbanlar, Bağırlı, Baharlı, Balılar, Bayandurlu, Bayramlı, Bəybabalar,
Bəxtiyarlı, Bozlu, Bozpapaqlar, Boyat, Boyəhmədli, Borsunlu, Boşçalı,
Bünyadlı, Cavadlar, Cavahirli, Canhəsən, Cahangirbəyli, Cəyirli, Cəlilli,
Cəmillər, Cəmilli, Cəfərbəyli, Cicimli, Cimcimli, Cinli-Boluslu, Cuvarlı,
647