27.06.2013 Views

Konfrans materialları (kitab 2) - Bakı Slavyan Universiteti

Konfrans materialları (kitab 2) - Bakı Slavyan Universiteti

Konfrans materialları (kitab 2) - Bakı Slavyan Universiteti

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

II Beynəlxalq konfrans<br />

övladının birincisi olan şeyx Məhyəddin hələ atası həyatda olarkən vəfat etmişdir<br />

[7, s.36]. Qul Himmətin məhz, həmin Məhyəddinin törəmələrindən olması daha<br />

çox ehtimal olunur.<br />

Səfəvi soyundan olan bir çox şeyxlərin ayrı-ayrı vaxtlarda müxtəlif ərazilərə<br />

köçməsi və məskunlaşdığı ərazilərdə ―Səfəviyyə‖ təriqətini təbliğ etməsi ilə bağlı<br />

qeydlərə mənbələrdə təsadüf edilir. Belə ki, Şeyx Səfiəddin kiçik qardaşı Şeyx<br />

Mikayılı Şirvana göndərmiş və ona həmin yerin əhalisini irşad etməyi<br />

tapşırmışdır. Mikayıl da təriqətçilik fəaliyyətinə görə ―Pir pirani-Şirvan‖ adı ilə<br />

məşhurlaşmışdır [8, s.33]. Şəfəvi şeyxlərindən olan Şeyxşah İbrahimin (v.1447)<br />

övladlarından olan Əbu Yəhya Məhəmməd Hələbə getmiş, orada dəmirçiliklə<br />

məşğul olmuşdur. Ulduz şəkilində mismarlar düzəltdiyi və bu cür mismarlara<br />

kəvakib deyildiyi üçün Kəvakibi ləqəbi ilə tanınan bu şəxsin fəaliyyəti nəticəsində<br />

―Səfəviyyə‖ təriqəti özünə xeyli tərəfdar toplamışdır [3, s.235].<br />

Səfəvi nəslindən olan şeyxlərin Şərqi Anadoluya köçməsinə və orada şiəbatini<br />

inanclı türkmənlər arasında təriqətçilik fəaliyyəti göstərməsinə daha çox<br />

təsadüf edilir. Bunun köklü səbəbləri var. Hələ, Şeyx Səfiəddinin (v.1334) təriqətə<br />

rəhbərlik etdiyi vaxtlarda şərqi Anadoludan kütləvi şəkildə insanların Ərdəbilə<br />

gələrək ―Səfəviyyə‖ təriqətinə mürid olmaları qaynaqlarda əks olunmuşdur. Onun<br />

oğlu Şeyx Sədrəddinin (v.1393) vaxtında həmin ərazilərdən Ərdəbilə gələn<br />

müridlərin sayı isə daha da çoxalmışdır. Şəfəvi şeyxlərinin şiə-batini türkmənlər<br />

arasında xüsusi rəğbət oyatması təsadüfi olmamışdır. ―Səfvatüs-səfa‖ müəllifinin<br />

qeydlərinə görə, Şeyx Sədrəddin 1308-ci ildə Həcc ziyarətinə getmiş, ziyarət<br />

əsnasında Mədinə hakimi Şəlahəddin Əhməd bin Hüseynə VI babası Firuzşah<br />

Zərrinkülahın soy ardıcıllığını VIII imam Museyi Kazıma qədər çatdığını təsdiq<br />

etdirmişdir [3, s.233]. Bundan sonra səfəvilər özlərini Hz. Əli soyundan saymış və<br />

tərəfdarları da qəti olaraq bu fikri qəbul etmişdir. Hz. Əli və Əhli-beytə çox bağlı<br />

olan türkmənlər də seyid kimi tanınan səfəvi şeyxlərinə xüsusi ehtiram<br />

göstərmişlər. Ona görə də Ərdəbildə mövqe tuta bilməyən və yaxud da etibardan<br />

düşmüş Şeyx Səfiəddin nəslindən bir çox şeyxlərin Anadoluya üz tutaraq<br />

peyğəmbər soyundan olan seyidlər kimi ələvi türkmənlər arasında dədəlik<br />

vəzifəsini icra etmişlər.Qul Himmətin də babalarının bu məqsədlə Anadoluya<br />

getməsi güman edilir.<br />

Qul Himmətin günümüzə qədər öz mövcudluğunu saxlamış bəzi şeirlərində<br />

yaşadığı dövr, həmin dövrdəki şəxsiyyətlər və baş verən hadisələr haqqında<br />

müəyyən məlumatlar əldə etmək mümkündür. Səfəvi və Osmanlı dövlətləri<br />

arasındakı qızğın müharibələrə, Anadoluda Osmanlı hakimiyyətinə qarşı<br />

qaldırılan çoxsaylı qızılbaş üsyanlarına şahid olan Qul Himmətin yaradıcılığında<br />

səfəvi şahlarına xüsusi məhəbbət geniş şəkildə əks olunmuşdur. Elə şeirlərindən<br />

çıxış edərək şairin çox gərgin bir dövr olan XVI əsrdə yaşadığını, Səfəvi şahları<br />

Şah Təhmasib, Şah Məhəmməd Xudabəndə və Şah Abbasla müasir olduğu təxmin<br />

edilir.<br />

412

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!