Konfrans materialları (kitab 2) - Bakı Slavyan Universiteti

II Beynəlxalq konfrans
vətən həsrətini ehtiva edən qaraçı nəğməsi ruhən yaxın idi. İ.S.Braginski, haqlı
olaraq, qeyd edir ki, ―poeziya xalq həyatının rəngidir. Məhz poeziyada xalqın
xarakteri, özünəməxsusluğu tam şəkildə təzahür edir‖ [2, 9].
Əsərdə başverən hadisələr gününü meyxanada keçirən, müştərilərə uydurma
əhvalatlar danışmaqdan yorulmayan keçmiş əsgər yəhudi Barta Flokonun dilindən
söylənilir. Ailəsini, evini, vətənini axtara-axtara gənc qaraçı nəhayət Kokorjinə
gəlir. Burada o, yəhudi Bartadan eşidir ki, atası anasını, onunla birlikdə başqa
qadınları məhv etmişdir. Doğrudur, o, oğlu üçün gözəl bir qəsr də miras qoyub
getmişdir. Lakin bu acı xəbər gənc qaraçıya o qədər təsir edir ki, o, atasından
qalan mirasdan imtina edir və yenidən naməlum istiqamətdə yoluna davam edir.
İtaliyadan Kokorjinə qədər vətən axtarışında olan gənc qaraçı təsadüfən
Leyo adlı bir qızla tanış olur. Onların arasında dərin məhəbbət yaranır. Didərgin
həyatı keçirən qaraçı elə zənn edir ki, indi onun nəhayət həm evi, həm də vətəni
olacaq. Sevgilisi Leyonun onların evində qalmaq təklifini böyük sevinclə qəbul
edən gənc qaraçı deyir: ―Bəli, mən sizinlə qalıram, bura mənim evim, vətənim
olacaq‖ [1, 189]. Lakin sonradan sevgilisi Leyonun ona xəyanət etdiyini görən
gənc qaraçının ümidləri puça çıxır və tezliklə yenicə tapdığı yuvasını itirərək
yenidən vətən axtarışını davam etdirməli olur. Nə evi, nə də vətəni olan qaraçılar
əsər boyu nisgillərini belə bəyan edirlər: ―Nədən hətta hər bir heyvanın öz yuvası
olduğu halda, biz qaraçılar yurdsuz-yuvasız qalmışıq. Bu gün burdayıq, sabah
başqa bir yerdə, beləcə elə hey yol gedirik‖ [1, 169. Əsərdə gənc qaraçının yol
yoldaşı kimi yaşlı qaraçı, həmçinin evindən qovulan, uşaqlarından ayrı salınan
dəli görkəmli qaraçı qızı Angelinadan da bəhs olunur. Əsərin leytmotivini müəllif
bu sözlərlə ifadə edir:
Proč jsi tak smutný, kmene můj, Nədən belə kədərlisən, ey mənim nəslim,
Ty kmene můj – rode cikanů? Ey mənim nəslim - qaraçılar nəsli?
[1, 93]
Göründüyü kimi, ―konkret ədəbi material əsasında heç bir etnik fərq
qoyulmadan bütün bəşəriyyətin ümumi tarixi qanunauyğunluqlarını müəyyən
etmək olar‖ [2, 258].
―Qaraçılar‖ romanında K.H.Maxa həmçinin qaraçıların çox sevdiyi ―Nağı-
İday‖ nəğməsindən bəhs edərək yazır ki, Nağı-İday adlı hökmdar qalaların bir-bir
düşmən əlinə keçdiyini görüb qaraçılara müraciət edir: Əgər siz məni və mənim
qalamı qoruya bilsəniz, onda bu qala, üstəlik geniş çöllər sizin məskəniniz olar,
nəhayət siz də özünüzə vətən taparsınız. Bunu eşidən qaraçılara elə bir ruh gəlir
ki, onlar düşməni qovub qaladan çıxardırlar. Sonra geriyə çəkilməkdə olan
düşmənin dalınca gülərək qışqırırlar: ―Yaxşı ki, mühasirə uzun sürmədi, yoxsa az
qala bizim azuqəmiz və silahımız tükənəcəkdi‖ [1, 168]. Bundan xəbər tutan
düşmənlər geri qayıdır və qaraçıları qanına qəltan edərək qalanı ələ keçirirlər və
bununla da qaraçıların son ümidi puça çıxır. Yazıçı etiraf edir ki, nisgillə dolu bu
nəğməni hər bir qaraçı eşitcək göz yaşlarını saxlaya bilmir.
97