terapia pedagogiczna

116Artyku³yWprowadzenieW zakresie dociekañ badawczych ostatniego dziesiêciolecia zagadnieniadotycz¹ce optymizmu zajmuj¹ coraz bardziej eksponowane miejsce.Optymizm nale¿y do podstawowych kategorii analizowanych na p³aszczyŸniepsychologii pozytywnej. Przyczyn¹ wci¹¿ wzrastaj¹cego zainteresowaniatym zjawiskiem s¹ liczne doniesienia o jego istotnym oddzia³ywaniuna ró¿norodne aspekty biopsychospo³ecznego funkcjonowania cz³owieka.Konstruktywne konsekwencje bycia optymist¹ udowodniono w odniesieniudo m.in. zdrowia, radzenia sobie ze stresem, motywacji do osi¹gniêæi skutecznego dzia³ania mimo niepowodzeñ, przystosowania psychologicznego(Segerstrom i in., 1988; Seligman, 1993; Aspinwall,Brunhart, 1996; Goleman, 1997). Sk³onnoœæ do optymizmu pe³ni¹cafunkcje mobilizacyjne wymieniana jest w obrêbie czynników najbardziejsprzyjaj¹cych osi¹ganiu sukcesu, obok np. uzdolnieñ i motywacji.Najbardziej popularnym okreœleniem optymizmu jest definicja sformu-³owana przez Martina Seligmana (1993), który na podstawie teorii atrybucjiWeinera definiuje go w odniesieniu do stylu wyjaœniania, czyli „sposobu,w jaki zwykle t³umaczymy sobie, dlaczego coœ siê wydarza” (s. 16).Style atrybucyjne charakteryzowane w obrêbie wymiarów: sta³oœæ, zasiêgi personalizacja wyznaczaj¹ dwie wzglêdnie niezale¿ne sk³onnoœci osadzonena przeciwleg³ych biegunach przyjêtego kontinuum: optymizmu i pesymizmu.Zachowanie jednostki jest wówczas rezultatem nie tyle zewnêtrznegoschematu wzmocnieñ (œrodowiskowych), ile przyjêtego sposobu wyjaœnianiaprzyczyn doœwiadczanych sukcesów czy pora¿ek. Sposób, w jakijednostka wyjaœnia zdarzenia lub jakie posiada oczekiwania odnoœnie doprzysz³oœci, znajduje odzwierciedlenie w charakterze podejmowanej przezni¹ aktywnoœci oraz ogólnej postawie wzglêdem ¿ycia. Na przyk³ad osobaoptymistyczna wyjaœnia doœwiadczane niepowodzenia w aspekcie dynamicznym,zak³adaj¹c, ¿e aktualny wynik mo¿na zmieniæ przy dodatkowejaktywnoœci. Natomiast pesymista w sytuacji pora¿ki winê przypisuje sobiei posiadanej sta³ej cesze osobowoœci niesprzyjaj¹cej wysokim osi¹gniêciom(Seligman, 1993).Œcis³e powi¹zania optymizmu z nadziej¹ s¹ podstaw¹ do uznania jegorelacyjnego rozumienia zawieraj¹cego siê w stwierdzeniu „dobre samopoczucie(well-being) plus nadzieja” (M¹drzycki, 1996). M¹drzycki(1993; 1996) tej definicji ró¿nicuje optymizm – pesymizm na osobowy (uwarunkowanyindywidualnie – cechami temperamentu i realizacj¹ celów)i spo³eczny (wyznaczony przynale¿noœci¹ i orientacj¹ spo³eczno-polityczn¹jednostki), cechuj¹ce siê wzglêdn¹ niezale¿noœci¹.