terapia pedagogiczna

136Artyku³y(instynktowne, popêdowe), Ÿród³a organiczne (defekty centralnego systemunerwowego), uwarunkowania osobowoœciowe (charakteropatia, socjopatia,psychopatia) oraz czynniki aktywnoœciowe (zwi¹zane z naturaln¹ruchliwoœci¹ niektórych jednostek, tym samym powoduj¹c¹ czêstsze jejkonflikty z otoczeniem spo³ecznym).W literaturze zwraca siê uwagê na mechanizmy dynamiczne procesuzaburzenia osobowoœci, i fakt, i¿ czynniki etiopatogeniczne, tj. biologiczne,psychologiczne i spo³eczno-kulturowe rzutuj¹ce na zachowania przestêpczes¹ wzajemnie powi¹zane i nie powinny byæ rozpatrywane w oderwaniuod siebie (Radochoñski, 2001, s. 34; por. tak¿e: Radochoñsk i, 2000).Opisywaniu i rozumieniu istoty oraz mechanizmów zaburzeñ zachowaniadzieci i m³odzie¿y s³u¿¹ wielorakie podejœcia:– teorie behawioralne (teorie uczenia siê);– koncepcje psychodynamiczne (rozpatruj¹ce dynamizm warstw osobowoœci);– projekty kognitywne (poznawcze – uwzglêdniaj¹ce rozpoznawanieobrazu w³asnej osoby, aspekty samooceny i samoakceptacji nieletnich);– sposoby poznania oferowane przez psychologiê humanistyczn¹,uwra¿liwiaj¹c¹ na wzajemn¹ komunikacjê, rozpoznawanie relacji osób:badanej i badaj¹cej,– nurt egzystencjalny (rozpatruj¹cy okolicznoœci – œrodowisko – i zakrespoznawania, prze¿ywania i realizacji wartoœci nadaj¹cych sens ¿yciunieletnich) (Pilecka, 2001, s. 37–42).Poznawaniu czynników wewnêtrznych (zmiennych „rdzenia osobowoœci”,pojmowanych najczêœciej jako „dominuj¹cy zespó³ wartoœci i postawkieruj¹cych zachowaniem cz³owieka”) towarzyszy tak¿e rozpoznawanieczynników i interakcji spo³ecznych „kszta³tuj¹cym wiêŸ dziecka z rodzicamii rówieœnikami, decyduj¹cych o g³êbokich interakcjach spo³ecznychw okresie preadolescencyjnym” (Urban 2001, s. 96–101).* * *Choæ problem spo³ecznych Ÿróde³ niepokoj¹cego wzrostu brutalizacjizachowañ dzieci i m³odzie¿y w Polsce nie doczeka³ siê jeszcze kompleksowego,naukowego potraktowania, jednak¿e analiza literatury przedmiotui liczne doniesienia publicystyczne oraz obserwacje wyp³ywaj¹ce z osobistychdoœwiadczeñ w pracy z dzieæmi i m³odzie¿¹ zagro¿on¹ moralnie (jakoby³ego wychowawcy, pedagoga i dyrektora placówki resocjalizacyjnej) pozwalaj¹na próbê skrótowej ilustracji tendencji zwi¹zanych z tym zjawiskiem,wybranych jego przejawów i uwarunkowañ (Wo l a n, 2005a, s. 241).