finalVersion

3.3 Fase 3: Afbraak
ondernomen moeten om toch nog een deel van het oorspronkelijke materiaal en de originele
woningplattegronden te behouden. Ze is er dan ook niet van overtuigd dat ‘sloop totaal
onvermijdelijk was.’ Het was in eerste instantie overigens ook de bedoeling om alleen de eerste
twee meest vervallen woningblokjes te reconstrueren, en daarna per blok te bezien wat de
beste oplossing zou zijn, restauratie of reconstructie. Men vond echter de beperkte
hoeveelheid materiaal die bewaard kon worden bij restauratie (slechts een deel van het kale
casco kon blijven staan) in geen van de gevallen opwegen tegen de extra kosten en moeite die
deze methode met zich meebracht.
Patijn ontkent dus niet dat uiteindelijk de gehele wijk plat is gegaan (op de kerk na), maar
in de berichtgeving over de ‘moderne restauratie’ van De Kiefhoek is dit feit ook niet bepaald
van de daken geschreeuwd. Volgens Kuipers zijn er wel wat foto’s van de complete afbraak,
‘maar daar zijn er niet zo heel veel van. Dat is grotendeels buiten de publiciteit gehouden,
zoals bij zoveel projecten weinig documentatie plaatsvindt van het verbouwingsproces.’ 165
Dat Kuipers het verloren gaan van materiële authenticiteit bij de afbraak van De Kiefhoek
bekritiseert, past in de theorie van Denslagen. Ze is immers een professional in de
monumentenzorg, waar authenticiteit ondanks (of juist dankzij) experimenten als De Kiefhoek
hoog in het vaandel staat. Opvallender is het dat ook de eerdergenoemde A.J. Celestijn, een
huidige bewoonster van De Kiefhoek en een leek op het gebied van monumenten, zich
verbaast over de sloop van het beschermde rijksmonument. ‘Ik heb (…) niet het idee dat ik in
een monument woon. Als dit echt een monument zou zijn, hadden ze de oude huizen wel
laten staan’, verwoordt Celestijn haar twijfels over de monumentale status van haar
gereconstrueerde buurtje. 166
Net als bij De Kiefhoek, is het verval van de Haringpakkerstoren voor een belangrijk deel
het gevolg geweest van het feit dat de verantwoordelijke instantie geen geld kon of wilde
uitrekken voor het onderhoud van het monument. Frankfurther, tot 2006 stadsdeelwethouder
(Centrum) in Amsterdam, zegt dat de Haringpakkerstoren is ‘afgebroken omdat de stad op dat
moment niet genoeg geld had om deze toren naar behoren te onderhouden.’ 167 De sloop vond
volgens Van Well plaats ‘onder luid gejammer, (…). Van het afscheid is er zelfs nog een
klaagzang bewaard gebleven, waarin de Schreierstoren het verlies van zijn pendant beweent.
De sloop is in fasen, misschien als vorm van rouwverwerking, in tekeningen vastgelegd.’ 168
Bij de Donjon treedt het financiële aspect van de afbraak nog meer naar voren. Boshouwers
noemt de afbraak van de Valkhofburcht zelfs een ‘pure geldkwestie. De provincie had als
eigenaar geld nodig, en heeft daarom de stenen verkocht om cement van te maken.’ De
Donjon had het ongeluk grotendeels gebouwd te zijn van tufsteen, wat in die tijd een
bijzonder kostbaar materiaal was. De afbraak werd grondig aangepakt: ‘Twee jaar lang waren
165 Ook in de twee publicaties over De Kiefhoek die ik voor de thesis bestudeerd heb, staan deze foto’s niet
afgebeeld.
166 Es, van (1995), p 9
167 Frankfurther, G., ‘Stadsherstel investeert in de toekomst van Amsterdam’, Amstelodamum, 93-1 (2006), p 19
168 Well, van (2006), p 14
104