finalVersion

3.4 Fase 4: Fysieke afwezigheid
wederopbouw van Nijmegen na het verwoestende oorlogsgeweld in 1944 en 1945. De stad
verloor in die periode een groot deel van haar historische centrum, en de inwoners wilden
daar compensatie voor. 197 Volgens Rosendaal speelden de initiatiefnemers van de reconstructie
van de Valkhofburcht handig op dat gevoel in, bijvoorbeeld door in pamfletten nadrukkelijk
naar het bombardement te verwijzen. Hij vindt die compensatiegedachte echter een vals
argument. De suggestie dat de reconstructie van de Donjon een stukje verleden aan de
gebombardeerde stad terug zou geven, zou mensen namelijk op het verkeerde been kunnen
zetten. Sommige jongere generaties ‘zullen misschien denken dat de Donjon in 1944 is
weggebombardeerd’, wat natuurlijk niet het geval is geweest. Je creëert daarmee een historisch
misverstand, meent Rosendaal.
Dergelijke tegenargumenten hebben de initiatiefnemers echter niet afgeschrikt, en zeker
sinds de oprichting van de Valkhofvereniging in 1978 (en de Valkhofstichting in 1984) valt de
strijd voor de reconstructie niet meer uit het plaatselijke debat weg te denken. Het Platform
voor het Behoud van het Valkhof, (mede door Rosendaal) in 1997 opgericht als georganiseerd
verzet tegen de reconstructie, is naast de RACM de voornaamste opponent van deze actieve
vereniging. Het voorlopige hoogtepunt van de strijd tussen de twee kemphanen vond plaats
gedurende het voortraject van het referendum over de reconstructie van de Donjon, dat in
subparagraaf 4.4.4 besproken wordt.
Ook Wim T. Schippers heeft begrepen dat het oprichten van een stichting kan helpen in
het versterken van de positie van een gebouw in het collectieve geheugen. Alhoewel Fred
Feddes niet erg onder de indruk is van de prestaties van de stichting, (‘op de website zijn zelfs
na een jaar de belangrijkste “meest gestelde vragen”, zoals over de kans op verwerkelijking van
het plan, nog altijd niet beantwoord’) heeft de oprichting in Schippers’ eigen
televisieprogramma Flogiston veel publiciteit opgeleverd. 198 Bovendien lokken de plannen van
de stichting regelmatig reacties uit in de media. En of dat nu positieve of negatieve reacties
zijn, aandacht is altijd bevorderlijk voor de bekendheid van de plannen.
Voor de reconstructie van de ‘Utrecht’ is vooralsnog geen stichting opgericht. Wel zijn er
het boekje dat ter gelegenheid van de afbraak werd gepubliceerd, en het boek over de
mogelijke toekomst van het verdwenen gebouw waar ik regelmatig uit citeer. Als je in die
laatste publicatie leest hoeveel bijval het idee voor reconstructie krijgt, lijkt het haast een
wonder dat de voorstanders zich nog niet in een stichting hebben georganiseerd. Tegelijkertijd
maakt het merendeel van de professionals die aan het woord komen duidelijk, dat een
eventuele toekomstige stichting van hen weinig steun hoeft te verwachten. Zij twijfelen aan
het nut en de mogelijkheden om de herinnering aan de ‘Utrecht’ om te zetten in een werkelijk
gebouw. Bovendien zetten ze vraagtekens bij de mythe die rond het kantoor van Verheul is
197 Nijmegen heeft zwaar geleden onder de Tweede Wereldoorlog. In februari 1944 werd de stad gebombardeerd
door Amerikaanse vliegtuigen. Maar daar bleef het niet bij. Het aantal huizen en burgers dat daarna sneuvelde
tijdens de bevrijdingsoperatie Market Garden in september 1944 en de daaropvolgende Granatentijd (die duurde tot
maart 1945), was zelfs nog groter dan het aantal slachtoffers van het geallieerde bombardement.
(http://www.ru.nl/nijmegen1944/)
198 Feddes (09-07-2003)
115