finalVersion

4.1 Fase 5(a): Bouwtechnische haalbaarheid
Opmetingstekeningen van de Haringpakkerstoren, gemaakt door
Abraham van der Hart in 1813.
natuursteen geverfd? Hoe zag het voegwerk er uit? Welk hout werd er toegepast?’ 231 En ga zo
maar door.
Bouwtekeningen (blauwdrukken) van de ‘Utrecht’.
Wat dat betreft had Patijn met zijn Kiefhoek het grote voordeel dat hij zelf minutieus
bouwhistorisch onderzoek kon doen voordat de wijk tegen de grond zou gaan. Hij moest ook
wel, want aanvankelijk dacht men dat de bouwtekeningen verloren waren gegaan tijdens het
bombardement van Rotterdam in 1940. Bovendien vermoedde Patijn dat er van de details ook
helemaal nooit tekeningen waren gemaakt: ‘In de jaren twintig gaf de architect op de
bouwplaats vaak nog mondelinge aanwijzingen en handschetsen.’ 232 Die opmerking sluit aan
bij het verhaal van De Jonge over de bouwtekening als relatief recent communicatiemiddel.
Vlak voordat de minutieuze ontleding van de woningen was afgerond, kwam tot ieders
verassing het originele bestek alsnog boven water. 233 Er bleken overigens maar weinig
verschillen te zitten tussen het eigen onderzoek van Patijn, en de tekeningen die dus toch de
oorlog hadden overleefd. Het voegwerk was anders dan Patijn aanvankelijk dacht (namelijk
geknipt, waar na zestig jaar niets meer van te zien was), en het veronderstelde stucwerk bleek
pleister te zijn geweest (terra nova om precies te zijn, wat toevallig net weer op de markt was
gebracht).
Als het gaat om het vinden van de originele bouwtekeningen van het Paleis voor
Volksvlijt, koestert Schippers geen enkele hoop meer. Die zijn, in zijn woorden, ‘allemaal
verkwanseld, weggeraakt, weggegooid of verbrand.’ Hij kan niettemin terugvallen op de
duizenden ansichtkaarten die er van het Paleis Europa in zijn gestuurd. Naast die veelal
getekende illustraties zijn er ook een aantal foto's van het Paleis voor Volksvlijt bewaard
gebleven. Van het aanzicht is dus relatief veel materiaal beschikbaar. Inzicht in de
231 Denslagen (2006), p 8
232 Overmeire, Patijn & Koekebakker (1990), p 102
233 Waarschijnlijk waren de tekeningen bewaard in een archief dat niet gebombardeerd is.
132